Sex skot af Tequila....í morgunmat

Undanfarna mánuði hefur Amy Winehouse dvalið á eynni St. Lucia í Karíbahafi. Amy er söngkonan hæfileikaríka sem allir fremstu jass og funk tónlistamenn okkar tíma hafa reynt að fá til liðs við sig, án árangurs hingað til.

Hugmyndin með að senda hana til þessarar flottræfla sérlendu og leigja þar undir hana tvær villur, var að gera, að margra mati, lokatilraun til að forða henni frá því að deyja langt um aldur fram.

Amy hefur oft verið nálægt því að enda líf sitt. Hún er eituræta fram í fingurgóma, forfallinn fíkill á heróín, krakk og kók. Að auki er hún haldin sjálfsmeiðingarhvöt. Líkami hennar er öróttur eftir fjölda skurða og sígarettubruna sem hún hefur veitt sjálfri sér.

Á St. Luciu hefur átta manna starfslið reynt að koma í veg fyrir að hún næði í eiturlyf að áfengi undaskildu. Amy kann alveg að meta bús, það er ekki óalgengt að hún hefji daginn með nokkrum skotum að Tequila. Mitch faðir hennar flaug til baka til Bretlands fyrir nokkrum dögum og sagði  að "Amy þarf að bjarga sér sjálf". Talsmenn útgáfufyrirtækisins sem borgar brúsann fyrir Amy eru alveg búnir að missa vonina um að Amy geri nokkru sinni aðra plötu. Í örðu húsinu sem hún hefur til umráða var innréttað hljóðupptökustúdíó fyrir hálfa milljón punda. Amy hefur varla komið þar inn fyrir dyr. Þeim stundum sem hún er nokkurn veginn edrú, eyðir hún í félagi við sex ára innfædda stelpu sem heitir Aaliyah.

Skilnaður þeirra Amy og Blakes er í farvatninu. Hann á von á barni með núverandi sambýliskonu sinni. Amy saknar hans sárt og kvartar yfir að minningarnar sæki á hana. Blake og Amy eyddu hveitibrauðsdögunum einmitt á St. Lucia.

Sögurnar um drykkjuskap hennar "í meðferðinni" eru yfirgengilegar. Innfæddir eru orðnir vanir að sjá "Crazy Amy" skríðandi á fjórum fótum og spúandi yfir fætur annarra gesta sem gera sitt besta til að forðast allt samneyti við hana.

En hvað gengur Amy til með þessu framferði. Allir sem þekkja hana vita að hún er bráðskörp og afar hæfileikarík kona sem var á góðri leið með að leggja heiminn að fótum sér. Faðir hennar hefur aðeins eina skýringu. "Sem barn þóttist hún oft vera að kafna eða þóttist  villast og tínast í miðri London. Það sem hún var að sækjast eftir var að fólk hefði áhyggjur af henni."

Nánari umfjöllun um Amy er að finna  hér.

Waltzing Matilda

Eins og gerist og gengur með dægurlög, lærir maður þau stundum og syngur, án þess að vita nokkuð um tilurð lags eða texta. Eitt slíkt lag, Waltzing Matilda, ættað frá Ástralíu eins og "Tie me Kangaroo Down Sport" sem ég bloggaði um fyrr í vikunni, er sungið víða um heim án þess að margir skilji textann sem þó á að heita að sé á ensku. En það er ekki nein furða því fæst í textanum hefur augljósa merkingu. Hann er skrifaður á sér-mállýsku ástralskra flækinga og farandvinnumanna sem flökkuðu um Ástralíu um og eftir aldamótin 1900.

Nánar til tekið er textinn saminn af skáldinu og þjóðernissinnanum Banjo Paterson árið 1887 en lagið var fyrst gefið út á nótnablöðum árið 1903. Það sama ár var byrjað að nota það til að auglýsa Billy te og upp úr því varð það landsfrægt.  Peterson byggði laglínuna á lagstúf eftir eftir Christinu Macpherson, skoska konu sem sjálf taldi sig aldrei til tónskálda.

Um lagið hafa spunnist fjölmargar sögur og sagnir og þeim er öllum gert skil á Waltzing Mathilda safninu í Vinton í Queensland. Ein þeirra þykir líklegri en allar aðrar og hún er sú að taxti lagsins sé byggður á atburðum sem áttu sér stað í Queensland árið 1891. Þá fóru rúningarmenn í verkfall sem næstum því varð að borgarstyrjöld í nýlendunni. Verkfallinu lauk ekki fyrr en forsætisráðherrann Samúel Griffith sendi herinn gegn verkfallsmönnum. Í september 1894 hófu rúningsmenn á Dagworth býlinu í norður Winton enn á ný verkfall. Aðgerðirnar fóru úr böndunum og hleypt var af byssum upp í loftið og kveikt var í  reyfakofa sem tilheyrði býlinu auk þess sem nokkrar ær voru drepnar.

Eigandi býlisins ásamt þremur lögreglumönnum elti uppi mann sem hét Samúel Hoffmeister sem æi stað þess að láta ná sér lifandi fyrirfór sér með byssuskoti við  Combo vatnsbólið.

Í textanum segir frá farandverkamanni sem lagar sér te við varðeld eftir að hafa satt hungur sitt á stolnum sauð. (Minnir á lagið um íslenska útlagann upp undir Eiríksjökli) Þegar að eigandi sauðsins kemur á vettvang ásamt þremur lögreglumönnum til að handtaka þjófinn (refsingin við sauðaþjófnaði var henging) hleypur hann út í tjörn og drukknar. Eftir það gengur hann aftur á staðnum.

Þótt lagið sé oft notað eins og þjóðsöngur Ástralíu, hefur það aldrei hlotið formlega viðurkenningu sem slíkt. Hér á eftir fer algengasta útgáfa textans en hann er til í nokkrum útgáfum. Þetta er sú útgáfa sem varð frægust og notuð er m.a. í teauglýsingunni. Hana er líka að finna vatnsþrykkta í síðustu blaðsíðurnar á áströlskum vegabréfum.

Once a jolly swagman camped by a billabong
Under the shade of a coolibah tree,
And he sang as he watched and waited 'til his billy boiled
"You'll come a-Waltzing Matilda, with me"

Waltzing Matilda, Waltzing Matilda
"You'll come a-Waltzing Matilda, with me"
And he sang as he watched and waited 'til his billy boiled,
"You'll come a-Waltzing Matilda, with me".

Down came a jumbuck to drink at that billabong,
Up jumped the swagman and grabbed him with glee,
And he sang as he shoved that jumbuck in his tucker bag,
"You'll come a-Waltzing Matilda, with me".

Waltzing Matilda, Waltzing Matilda
"You'll come a-Waltzing Matilda, with me"
And he sang as he shoved that jumbuck in his tucker bag,
"You'll come a-Waltzing Matilda, with me".

Up rode the squatter, mounted on his thoroughbred,
Down came the troopers, one, two, three,
"Where's that jolly jumbuck you've got in your tucker bag?"
"You'll come a-Waltzing Matilda, with me".

Waltzing Matilda, Waltzing Matilda
"You'll come a-Waltzing Matilda, with me"
"Where's that jolly jumbuck you've got in your tucker bag?",
"You'll come a-Waltzing Matilda, with me".

Up jumped the swagman and sprang into the billabong,
"You'll never catch me alive", said he,
And his ghost may be heard as you pass by that billabong,
"You'll come a-Waltzing Matilda, with me".

Waltzing Matilda, Waltzing Matilda
"You'll come a-Waltzing Matilda, with me"
And his ghost may be heard as you pass by that billabong,
"You'll come a-Waltzing Matilda, with me."
"Oh, You'll come a-Waltzing Matilda, with me."

Swagman er maður sem ferðast um landið og leitar sér að vinnu. "Swag" eru pjönkur hans, venjulega viðlegubúnaður hans samanrúllaður utanum aðrar eigur hans.

Waltzing  er að flakka (að valsa um). Kemur af þýska orðatitækinu  auf der Walz  notað yfir iðnaðarmenn sem ferðuðust um í þrjú ár og dag til að vinna og kynna sér nýungar í fagi sínu. Þetta er siður sem enn í dag tíðkast meðal smiða.

Matilda  er rómantískt nafn yfir pjönkur flakkara. Þýskir innflytjendur kölluð ákveðna tegund af yfirhöfn Mathildi vegna þess að hún hélt á þeim hita um nætur rétt eins og kona mundi gera.

 Billabong er tjörn sem mynduð er við árbugðu og notuð er til að brynna dýrum og mönnum. 

 Coolibahtré er tegund af  tröllatré (eucalyptus) tré sem grær nálægt billabongum.

Jumbuck er villisauður sem erfitt er að náí til að rýja eða nýta á annan hátt. Nafnið gefur til kynna að að sauðurinn hafi gengið villtur og órúinn og þess vegna hvers manns að slátra.

Billy er dós eða dolla sem vatn er soðið í. Tekur venjulega um 1. lítir.

Tucker bag  er malur. (tucker = fæða)

Troopers er lögreglumenn

Squatter er  land eða hústökufólk. Ástralskir landtökumenn voru bændur sem ólu hjarðir sínar á landi sem ekki tilheyrði þeim löglega. Í mörgum tilfellum fengu þeir lagalegan rétt til að nota landið þótt þeir eignuðust það aldrei.

Tjóðraðu kengúruna mína félagi

Upp úr 1960 fór að heyrast æ oftar í ríkisútvarpinu lag ástralska tónlistar og fjöllistamannsins Rolf Harris, Tie Me Kangaroo Down, Sport.

Ég man að ég átti það til að söngla lagið daginn út og inn án þess að geta nokkurn tíman farið með textann rétt hvað þá að ég skildi hann. En lagið var fjörugt og skemmtilegt og svo var ég nokkuð viss um að það fjallaði um einhvern sem væri að "taka dansspor við kengúru."

Lagið er samið og hljóðritað í Ástralíu árið 1957 og varð afar vinsælt um allan heim upp úr 1960. Harris bauð á sínum tíma söngvurunum fjórum sem syngja lagið með honum 10% af stefgjöldunum sem hann kæmi til með að fá fyrir lagið en þeir afþökkuðu og þáðu frekar að skipta þeim 28 pundum á milli sín sem Rolf  bauð þeim í staðinn.

Árið 1963 komst lagið í þriðja sæti bandaríska Billboard hot 100 listans og hefur síðan öðlast sess sem lang-vinsælasta og þekktasta lag sem komið hefur frá Ástralíu.

Hljóðið sem gerir lagið svo sérstakt er framleitt af Rolf með því að sveigja fram og til baka meter langa masónít-plötu.

Texti lagsins segir frá smala eða vinnumanni sem er að ganga frá sínum málum við félaga sína áður en hann gefur upp öndina og við sögu koma ýmsar kunnar ástralskar dýrategundir. Þ.á.m. wallabie, (lítil kengúra) kengúra, kakadú-páfagaukur, kalabjörn og flatnefja. Auk þess er minnst á ástralska frumbyggjahljóðfærið didgeridú og sútað skinn. Í myndbandinu sem hér fer á eftir heyrum við Ralph syngja lagið og með fylgja myndir af því sem sungið er um. 

Í upphafi voru vers textans fjögur en fjórða versið þótti, þegar fram liðu tímar, vera of í anda kynþáttafordóma og var því stíft aftan af laginu. Það fjallaði um Ástralíufrumbyggjana (Abos) og var svona;

Let me Abos go loose, Lou
Let me Abos go loose
They're of no further use, Lou
So let me Abos go loose.

Þarna er komið inn á þá staðreynd að frumbyggjar voru lengi vel eins og þrælar hvítu herraþjóðarinnar í Ástralíu. Í textanum segir smalinn að það megi því sleppa þeim eftir að hann er allur því þá hefði hann ekki lengur þörf fyrir þá. Þetta minnir dálítið á viðhorf George Washington sem lét í erfðaskrá sinni frelsa þræla sína eftir dauða sinn þótt hann fengist ekki til þess á meðan hann lifði.

Ralf Harris sem er ann að sem vinsæll skemmtikratur hefur margsinnis beðist afsökunar á að hafa sungið erindið í upphaflegri útgáfu lagsins og á heimasíðu hans er það hvergi að finna.

 

Eylandið stóra skammt suður af Íslandi

Á nánast öllum kortum sem gerð voru af norður Atlantshafi á árunum 1550 til 1660 er að sjá suður af Íslandi stórt og mikið eyland. Landið er kallað Frisland, Frislanda, Frischlant, Friesland, Freezeland, Frislandia, eða Fixland.

Ekki ber samt að rugla þessum heitum saman við héraðið Frísland í norður Hollandi þar sem  Egill Skallagrímsson herjaði forðum. 

Á sumum kortum frá þessum tíma eru annað hvort eða bæði Ísland og Færeyjar stundum nefnd Frislönd en það stafar af þeim misskilningi manna almennt á þessum tíma að í miðjum norður Atlantsálum hafi risið umgetið eyland.

Misskilningurinn fékk byr undir báða vængi árið 1558 þegar Nicolò nokkur Zeno, gaf út bréf sem hann sagði vera skrifuð af áum sínum, bræðrunum Nicolò og Antonio Zeno. Bréfin kvað hann vera samtímaheimild um ferðir þeirra bræðra um norðurhöf laust fyrir aldamótin 1400. Bréfunum fylgdi kort sem þekkt hefur orðið sem "Zeno kortið" en það sýnir í viðbót við kunn lönd eins Bretlandseyjar, Írland og Ísland, eylandið "Frislanda" auk nokkurra annarra óþekktra eyja.

Bréf þeirra Nicolò og Antonio eru að öllum líkindum skáldskapur og m.a. hefur komið í ljós að á þeim tíma sem þeir eru sagðir vera í ferðalögum til Frislanda, Íslands og Grænlands, stóð Nicolò í málferlum suður á Ítalíu í tengslum við fjársvik sem kennd voru upp á hann þegar hann var herstóri í Modone og Corone á Grikklandi frá 1390-1392. Zeno aðalsfjölskyldan var vel kunn á Ítalíu og auðgaðist vel á því m.a. að hafa einkaleyfi til vöru og fólksflutninga milli Landsins helga og Ítalíu á meðan fyrstu krossferðunum stóðu.

Bréfunum er skipt í tvo hluta. Sá fyrri eru bréf frá Nicolò til Antonio og sá síðari frá Antonio til bróður síns Carlo. Þrátt fyrir að vera gróf fölsun eru þau samt ansi skemmtileg aflestrar. Þau blanda saman staðreyndum og skáldskap þannig að erfitt er stundum að greina muninn þar á milli. Nicolò lýsir ferðum sínum til Bretlands, Íslands og "Frislanda" sem hann segir vera stærri en Írland. Nicolò segist hafa verið fyrir tilviljun bjargað af prinsinum "Zichmni"sem réði yfir Porlandseyjum undan suðurströnd Frislanda og einnig jarlríkinu Sorand á suðurströnd Frislanda.

Nicolò býður Antonio bróður sínum að koma til Frislanda sem hann og gerir og þar dveljast þeir saman næstu 14 árin. Undir stjórn Zichmni herja þeir á nálæg lönd, þ.á.m. "Estlanda" sem gætu verið Shetlandseyjar miðað við hvernig staðsetningu þeirra er lýst í bréfunum. Þeir ráðast líka á Ísland en verða frá að hverfa vegna þess hve vel landið er varið. Að lokum ráðast þeir á eyjarnar Bres, Talas, Broas, Iscant, Trans, Mimant, Damberc. (Allt eru þetta ímynduð eylönd.)

Zichmni byggir virki á Bres og lætur Nicolò eftir stórn þess. Nicolò siglir þar á eftir til Grænlands og finnur þar munkaklaustur með miðstöðvarkyndingu. Hann snýr aftur til Frislanda eftir fjögur eða fimm ár, þar sem hann deyr.

Skömmu eftir dauða Nicolò fær Zichmni fréttir af sjómönnum sem snúið hafa aftur til Frislanda eftir 25 ára fjarveru. Segjast þeir hafa tekið land á stórum eylöndum í vestri sem þeir kalla Estotiland og Drogeo. Sjómennirnir segjast hafa séð þar einkennileg dýr og komist í kynni við mannætur sem þeim tókst samt um síðir að kenna að veiða fisk.

Með það fyrir augum að sannreyna sögu sjómannanna siglir Zichmni ásamt Antonio í vesturátt á tveimur skipum og finnur þar fyrir eylandið Íkaríu. (Icaria)

Samkvæmt bréfunum, koma íbúar Íkaríu róandi á móti þeim áður en þeim tekst að taka þar land. Þeim er gert ljóst af einum frumbyggjanum sem talaði mál þeirra, að ef þeir hygðust taka landið mundu þeir mæta mikilli mótspyrnu.

Zichmni siglir síðan áfram í vestur og tekur loks land á skaga sem nefndur er Trin og er að finna á suðurodda landsins Engrouelenda. Þar ákveður Zichmni að byggja sér bæ en Antonio sem ekki líkaði loftslagið heldur til baka til Frislanda ásamt mörgum úr áhöfn sinni.

Þrátt fyrir að allar frásagnir í bréfunum séu með ævintýralegasta hætti, er svo að sjá að margir hafi trúað þeim. Í seinni tíð hafa nokkrir rithöfundar reynt að færa rök fyrir því að prins Zichmni hafi verið sannsöguleg persóna, eða Hinrik I Sinclair, Jarl af Orkneyjum.

Þótt nokkuð sé vitað um ættir og ævi Hinriks er ekki vitað hvernig hann dó. Hans er síðast getið í tengslum við orrustu sem átti sér stað á Scalloway nálægt Þingvöllum á Shetlandseyjum 1391. Í annálum er þess getið að Englendingar hafi gert innrás í Orkneyjar sumarið 1401. Vegna þess að Hinriks er hvergi getið eftir það hefur verið gert ráð fyrir að hann hafi þá verið dáinn eða verið drepinn í þeim skærum.

Á síðari árum hefur hins vegar komið út haugur af bókum sem leiða líkur að því að Hinrik hafi sigld frá Orkneyjum til Vesturheims og ekki snúið til baka. Sumar þessara bóka styðjast við Zeno bréfin.

Þá halda enn aðrar því fram að Hinrik hafi verið einn af musterisriddurunum og verið falið að sigla með fjársjóð þeirra sem sagt er að þeir hafi fundið undir musterisrústunum í Jerúsalem, þangað sem hann væri óhultir. Þessu halda sumir fram í fullri alvöru þótt að rúm öld hafi liðið a milli aðfararinnar miklu á hendur riddurunum og þar til Hinrik fæddist.  Fjársjóðurinn er sagður hafa verið frá dögum Salómons konungs en aðrir segja hann hafa verið hinn heilagi kaleikur.

Sem rök fyrir því að Hinrik hafi siglt til Nova Scotia í Kanada og sest þar að á meðal Mic Mac indíána sem eru frumbyggjar þess landshluta, er bent á að siglingafáni  riddarareglunnar og flaggveifa MicMacanna séu nánast eins.  

Þá hefur fundist fallbyssa í höfninni í Louisburg í Nova Scotia af ítalskri gerð og frá þeim tíma er þær voru enn steyptar í hlutum frekar en í heilu lagi og þess vegna fyrir árið 1400. Byssuna er hægt að sjá í virkissafninu í Louisbourg.

Öllu veikari rök eru tengd hinum svokallaða Newport turni og steinristum við Westford Knight.  Bæði turnin og risturnar hafa verið notuð sem "sannanir" fyrir því að vesturlandabúar hafi gengið um grundir norður Ameríku löngu fyrir daga Kólumbusar þar. (1492)

Þá er einnig peningapytturinn á Eykareyju dreginn in á málið sem felustaður umgetins fjársjóðs.

Árið 1486 lauk barnabarn Hákons, William Sinclair, við byggingu á kapellu í skotalandi sem kölluð er Rosslyn Kapellan. Víða í um bygginguna er að finna tákn sem notuð voru af musterisriddurunum og það sem meira er, myndir af jurtum sem aðeins er að finna í Norður Ameríku. Aðrir hafa bent á þann möguleika að myndirnar séu stílfærðar myndir af evrópskum jurtum.

Margraddaður söngur Svansa

Hæstu mannabyggðir í Evrópu er að finna í norð-vestur Georgíu, nánar til tekið á hálendissvæði sem kallað er Svanatía. Fjóra af hæstu tindum Kákasusfjalla er að finna í héraðinu sem byggt er af fornum ættbálki sem kennir sig við hálendið og nefnist Svansar.

Tungumál þeirra kallast svaníska og er hluti Kartvelískri málísku þeirri er Mingreliar og  Lazar (einnig minnihlutahópar í Georgíu) mæla á. Þrátt fyrir að talið sé að Svansar séu rúmlega 30.000, hefur tunga þeirra farið halloka fyrir georgísku og nú er áætlað að almennt tali svanísku aðeins 2500 manns. 

Svansar eiga sér glæsta sögu og fyrst er a þá minnst af gríska sagnfræðingnum Strabo. Gullöld þeirra var þegar hin sögufræga drottning Tamar réði Geogíu (1184 - 1213) en þá studdu Svansar hana dyggilega og fylltu raðir riddara hennar. Þeir færðu henni marga frækna sigra enda orðlagðir fyrir að vera öflugir stríðsmenn. Þegar að Mongólar lögðu að mestu undir sig Georgíu nokkrum árum eftir dauða Tamar, náðu þeir aldrei að sigra Svanatíu. Héraðið varð að griðastað fyrir alla þá sem ekki vildu lúta yfirráðum þeirra.

Þrátt fyrir harða andspyrnu náðu Rússar að innlima Svanatíu í ríki sitt árið 1876.

Seinna þegar rússneska byltingin var gerð reyndu Svansar enn að brjótast undan yfirráðum þeirra með blóðugri andbyltingu árið 1921,  en hún var kveðin niður.

Eftir að Sovétríkin liðuðust sundur hafa Svansar tilheyrt Georgíu en tilvisst þeirra er ógnað sökum tíðra snjóflóða og aurskriða. Á allra síðustu árum hefur fjöldi Svansa flutt af hálendinu og niður í borgir Georgíu.

Svansar tilheyra Georgísku réttarúnarkirkjunni og tókst að viðhalda menningu sinni óbreyttri í gegnum aldirnar.

Þeir voru og eru enn hallir undir blóðhefnd, jafn vel þótt lög landsins banni hana. Þeir halda sig við smáar fjölskyldur þar sem faðirinn ræður lögum og lofum, en hafa jafnframt í heiðri eldri konur hennar. Sagt er að sú hefð eigi rætur sínar að rekja til Tamöru drottningar sem Svansar tóku nánast í guðatölu.

Framar öllu öðru hefur tungumál og menning Svansa verið varðveitt í söng þeirra og kveðskap. Hinn fjölraddaði Georgíski karlasöngur, gerist ekki flóknari en sá sem úr börkum Svansa kemur. Hér að neðan er hægt að hlusta á sýnishorn af svansneskum söng og í leiðinni hægt að skyggnast um í Svanatíu.

Lögmál Lavers

James Laver (1899-1975) hét maður sem lagði fyrir sig ritstörf og sagnfræði, aðallega í Bretlandi. Sérsvið hans var tíska og fatnaður. Hann átti mikinn þátt í að gera rannsóknir á búningum og klæðnaði í aldanna rás að virtri fræðigrein.

Í merkustu bók hans; In Taste and Fashion setti hann  fram kenningu um hvernig almenningur bregst við tískufatnaði. Kenning hans er stundum kölluð lögmál Lavers og er einhvern veginn svona;

 

Tískufatnaður er álitinn;

Ósæmilegur, tíu árum áður en tími hans er kominn

Skammarlegur,  fimm árum áður,

Vogaður, einu ári áður

Flottur ----------------------------

Vafasamur, einu ári síðar

Hræðilegur,  10 árum síðar

Fáránlegur, 20 árum síðar

Skemmtilegur, 30 árum síðar

Sérstakur, 50 árum síðar

Heillandi, 70 árum síðar

Rómantískur, 100 árum síðar

Fallegur, 150 árum síðar

Wabi-sabi

Wabi-sabi er Japanskt hugtak og tjáir tærustu fagurfræðilegu skynjun Japana. Hugtakið á rætur sínar að rekja til Búddískra kenninga um þrjú einkenni lífsins; forgengileika, ófullnægju og sjálfsleysi.

Það er notað um  allar tegundir myndlistar, nytjalist, arkitektúr og landslagshönnun. Wabi-sabi er fegurð hins ófullkomna og forgengilega, þess gallaða og ókláraða. Það er fegurð hins auðmjúka og auvirðilega og um leið hins óhefðbundna og einfalda. 

Ef þú spyrð Japani hvað Wabi-Sabi sé, verður þeim oft fátt um svör. Allir Japanir vita hvað það er, en finna ekki orðin til að lýsa því. Orðin tvö hafa mismunandi merkingu þegar þau eru notuð í sitt hvoru lagi.

Sumir vesturlandabúar hafa sett wabi-sabi á bekk með hinni kunnu kínversku Feng shui speki, en þótt hugtökin skarist að nokkru þar sem bæði hafa víðtæka skírskotanir, er hugmyndafræðin að baki þeim ólík.

Orðin wabi og sabi eru bæði notuð sér í daglegu tali. Þau eru aðeins notuð saman þegar fagurfræði ber á góma. Sabi er oftar notað um efnislega listræna hluti, ekki um hugmyndir eða ritverk.

 

Wabi tjáir fullkomna fegurð sem hefur rétta tegund ágalla, rétt eins eðlilegt munstrið sem sjá má á handgerðri leirskál en ekki í verksmiðju framleiddri skál með fullkomlega skínandi sléttri áferð og er sálarlaus framleiðsla vélar. Gott dæmi um það sem kallað er wabískur hlutur eru stífpóleraðir svartir herklossar sem á hefur fallið ryk þegar þeir voru notaðir við skrúðgöngu. Margir japanskir dýrir vasar eru gljáandi og kolsvartir með grárri rykslikju. 

Sabi er sú tegund fegurðar sem aldurinn ber með sér, eins og patína á gamalli bronsstyttu. Sabishii er í daglegu tali notað yfir eitthvað sorglegt, eins og t.d. sorglegan endi í kvikmyndum. En orðið yfir ryð er líka borið fram sabi.

Næst tekur til máls hæstvirt þriðja þingkona Reykjavíkurkjördæmis norður, Illugi Gunnarsson

Ef að mæðraveldi (matriarchy) hefði verið við lýði á Íslandi, mundu þá karlmenn sem kosnir væru til þings á öld jafnréttis og jafnræðis, láta sér lynda að vera kallaðir "þingkonur".

Og mundu þeir karlmenn sem eftir langa jafnréttisbaráttu næðu þeim árangri að setjast í ríkisstjórn, vera ánægðir með að vera titlaðir "ráðfrúr"?

Stjórnsýslutitlum á Íslandi fylgja kyngreiningar. Uppbygging tungumálssins gerir ráð fyrir því, ólíkt sem gerist t.d. í ensku.  En hvers vegna er þá ekki almennt talað um þingkonur og ráðfrúr? Þingkona á þingi er kölluð "hæstvirtur þingmaður" aldrei hæstvirt þingkona. Hvers vegna ekki? Reglum tungumálsins er þarna varpað fyrir róða í krafti misréttis.

Eitt sinn var sú tíð að eingöngu konur gengdu starfi flugfreyja og/eða flugþerna. Um leið og karlmenn fóru að sinna þeim störfum tóku þeir upp starfsheitið flugþjónn. Það kom ekki til greina fyrir þá að vera kallaðir þernur eða freyjur.

Eins er með hjúkrunarmenn sem áður voru kallaðir hjúkrunarfræðingar.

Hér áður fyrr voru konur sem stýrðu búi kallaðar bústýrur. En um leið og þær eru settar við stjórn á fyrirtækjum verða þær forstjórar, ekki forstýrur. Hvaða karlmaður mundi una því, ef saga okkar hefði verið á aðra lund, að vera kallaður forstýra eða bankastýra.

Á áttunda áratugnum var gerð gagnskör að því að laga málrænt og hugrænt umhverfi okkar að kynjajafnrétti. Við vöndumst meira að segja á að kalla forsetann okkar frú. - Síðan þá hefur greinilega verið slakað á klónni og eiginlega verður maður ekki einu sinni var við jafnréttisumræðuna lengur.

Hvers vegna? Sá spyr sem ekki veit.

Sagan í hausnum

Hausmyndin mín er máluð af tveimur kínverskum listamönnum og gerð í stíl ítalskra endurreisnarmálara. Á henni er a finna 100 frægar persónur úr mannkynssögunni auk listamannanna sjálfra. Til skamms tíma var hausmyndin á blogginu mínu mín tekin innan úr þessari mynd en sett inn í fullri stærð fyrir viku. 

Með því að smella á myndina hér fyrir neðan og síðan aftur á myndina sem þá birtist, færðu upp stækkaða mynd þar sem öll smáatriði koma greinilega fram. Þú getur athugað hversu margar persónur þú telur þig þekkja á myndinni.

Ef þær eru færri en 20 er komin tími til að þú rifjir lítillega upp mannkynssöguna. Ef Þú kannast við 20-60 ertu gjaldgengur í hvaða spurningakeppni sem er og ef þú þekkir 61-100 ertu snillingur. Ef þú þekkir nöfn allra þeirra 102 andlita sem á verkinu sjást ertu annar þeirra sem málaðir verkið.

Þegar þú ert búin að spreyta þig á kunnáttu þinni getur þú fengið allar upplýsingar um hverjar þessar persónur eru, með því að færa bendilinn yfir andlit þeirra á myndinni sem er að finna HÉR

Dansar þú 1.maí?

Árþúsundum áður en þing evrópskra verkalýðsfélaga sem haldið var í París árið 1889 samþykkti tillögu Frakka um að 1. maí skyldi verða alþjóðlegur frídagur verkafólks, var dagurinn almennur frídagur og hátíðisdagur víðast hvar í Evrópu.

Gamla keltneska tímatalið gerði ráð fyrir fjórum jafnlöngum árstíðum og samkvæmt því hófst sumar 1. maí. Með auknum umsvifum og landvinningum Rómverja í mið og norður hluta álfunnar, blandaðist 1. maí hátíðarhöldin rómversku hátíðinni Floralíu sem tileinkuð var gyðju blómanna Flóru. Sú hátíð var haldin frá 28 apríl til 2. maí.

Á Bretlandseyjum þar sem 1. maí hátíðin gekk undir gelíska heitinu Beltene-hátíðin.  Var hún allsherjar hreingerningarhátíð, andlega jafnt sem efnislega og stjórnað af Drúída-prestum. Jafnvel búféð var hreinsað af öllu illu með að reka það í gegnum eld.

Seinna runnu ýmsir siðir þessara tveggja hátíða saman.  Til þeirra má rekja siði sem enn eru í heiðri hafðir víða um Evrópu eins og að reisa og dansa í kringum maí-stöng og krýna maí-drottningu og kveikja í bálköstum. Þess má geta að fyrirmyndin að "frelsistrénu" sem var tákn frönsku byltingarinnar var fengin frá maí-stönginni.

Um leið og kristni breiddist út um álfuna var mikið til reynt til að gera 1. maí að kristinni hátíð. Kaþólska kirkjan helgaði daginn Maríu Guðsmóður og seinna var hann kenndur við dýrlinginn Valborgu sem var ensk prinsessa, trúboði og abbadís í Þýskalandi. Í Þýskalandi hét hátíðin "Valborgarnætur". Svíar halda enn þann dag í dag upp á Valborgarmessu kvöldið fyrir 1. maí.

Lengi vel var siður að gefa 1. maí-körfur sem fylltar voru einhverju góðgæti og blómum sem skilja átti eftir við dyr nágranna án þess að gefa til kynna hver gefandinn væri.

Í dag er 1. maí haldinn hátíðlegur í fjölmörgum löndum heimsins sem alþjóðlegur frídagur verkafólks, en þó ekki í Bandaríkjunum eða Kanada. Það kann að sýnast dálítið kaldhæðnislegt,  því þegar ákveðið var að dagurinn skyldi tileinkaður verkfólki var haft í huga að minnast fjöldamorðanna sem áttu sér stað á Heymarkaðinum í Chicago þann 4. maí 1886, þegar á annan tug stuðningsmanna verkammanna í verkfalli, var feldur af lögregluliðum borgarinnar.