"Fall lítillar kjánaþjóðar"

Mikið er enn fjallað um Ísland á síðum dagblaðanna í Bretlandi. Í dag birtir The Daily Telegraph hálf-síðu grein þar sem m.a. er vitnað í Egil Helgason, Össur Skarphéðinsson og ónafngreindan leigubílstjóra úr Reykjanesbæ.

Fyrirsögn greinarinnar er "Fall lítillar kjánaþjóðar"(Downfall of a foolish little nation) og er hún einskonar upprifjun á því hvernig Ísland varð á örfáum árum að ramm-kapítalískri og nýfrjálshyggju verstöð í norðri og hvernig sú stefna kollsteypti á nokkrum árum íslensku efnahagslífi.

Greinin segir að allt hafi verið gert til að niðurstöður efnahagsyfirlita banka og peningastofnanna yrðu sem hagkvæmastar og sem dæmi er tekið að  kílóið af þorski sem hægt var að kaupa út í búð fyrir 1200 krónur var reiknað á kr. 4000 og þá átti meira að segja eftir að veiða fiskinn.

Í loki greinarinnar er klykkt út með að vitna í orð Egils; "Á endanum vorum við lítil kjánaleg þjóð sem hélt að hún hefði fundið nýja leið til að afla peninga. En svo var ekki."

Fólk beðið að sniðganga íslenskar vörur og ferðast ekki til landsins

Þá er ballið byrjað, rétt eina ferðina enn. Nokkur náttúruverndarsamtök hafa þegar sent frá áskorannir til fólks um að sniðganga íslenskar vörur og að ferðast ekki til landsins vegna nýrra heimilda til að veiða hvali í atvinnuskyni. Þar fara auðvitað fremst öfgasamtökin Sea Shepherd sem sökktu hvalveiðiskipum íslendinga fyrir nokkrum árum.

Á öðrum stað kemur fram að 150.000 manns hafi skrifað undir yfirlýsingu efnis efnis að þeir hyggist ferðast til Íslands ef Íslendingar láti af hvalveiðum sem mundi auka tekjur þjóðarbúsins um 117 milljónir dollara en hvalveiðar mundu aldrei gefa því meira en 4 milljónir dollara, jafnvel þótt það tækist að selja allt kjötið á Japansmarkað. Japanir segjast reyndar enn eiga nokkur þúsund tonn af óseldu hvalkjöti í frystingu svo óvíst sé að Íslendingum takist að selja afurðir sínar þar í landi.

Bent er á að 115.000 manns hafi á síðasta ári farið í hvalaskoðunarferðir á Íslandi og yfir 20% af þeim hafi staðfest að hvalaskoðun hafi verið megin ástæða komu þeirra til Íslands. Einnig að ferðamálsamtök á Íslandi hafi öll lýst sig andvíg áformum um frekari hvalveiðar í atvinnuskyni.

Þá leggja nokkur skeytin út frá þeirri staðreynd  að þjóðin sé að reyna að reisa við efnahag sinn og orðstír eftir skelfilegt hrun og það þjóni illa hagsmunum hennar að ganga svona í berhögg við almenningsálit í öllum helstu viðskiptalöndum sínum.

Íslenski forsætisráðherrann hrakinn frá völdum

Forsætisráðherra Íslands Geir Haarde og ríkisstjórn hans var hrakinn frá völdum í dag. Í kjölfarið á hruni efnahags landsins....... Geir Haarde frosætisráðherra Íslands rífur þing og boðar til kosninga semma í vor.... 

Ég hef verið að velta fyrir mér hvernig fyrirsagnir fjölmiðlanna verða á morgunn eða einhvern næstu daga. Ríkisstjórnin er í raun fallin og það er formsatriði hvernig verður gengið frá því.

Yfirvöld hafa spilað út síðasta spilinu, því sem aðeins átti að nota í nauðavörn. Þau hafa gefið fyrirmæli um að tvístra mótmælendum með táragasi.

Fyrsta stig, stöðug og sýnileg viðvera í bland við spjall er löngu liðið. Annað stig; að nota piparúða var gert á Gamlársdag og allar götur síðan. Þriðja stig að nota kylfurnar sömuleiðis degi seinna. Fjórða stig notkun táragass sem núna hefur gerst. Það er ekkert fimmta stig til.

Enginn lögreglumaður á Íslandi mun nokkurn tíman fást til að beina skotvopnum að mótmælendum þannig að úrræði lögreglunnar og ráðherrana sem stjórna henni eru á þrotum. Mótmælendur hafa sigrað.

Eina úrræði ríkistjórnarinnar ef hún vill ekki segja af sér, er að taka upp stjórnarhætti eins og Mugabe viðhefur í Zimbave.   En það getur aðeins orðið tímabundið því afleiðingar þess yrðu að Forsetinn mundi þurfa að beita neyðarlöggjöfinni.

Sögulegir tímar hafa runnið upp á Íslandi hvernig sem fer.

Óþekkti uppreisnarmaðurinn

Sögulegir atburðir gerast enn með óvæntum hætti, þótt það sé ótvíræð viðleitni í gangi til að reyna að stjórna framvindu þeirra eða jafnvel búa þá til. Atburðir eins og þeir sem eiga sér stað í Bandaríkjunum í dag, eiga sér langan aðdraganda og eru vandlega undirbúnir.

Á komandi árum munu fjölmiðlar væntanlega sýna okkur aftur og aftur þegar B.H. Obama flytur ræðu sína og sver þess að gæta Bandaríkjanna sem fertugasti og fjórði forseti þeirra.  Setningar úr ræðu hans munu eflaust verða fleygar líkt og er um klausurnar úr ræðum forsetana í hvers fótspor Obama reynir að feta, J.F. Kennedy og Abrahams Lincolns.

J.F. notaði reyndar slangur af tilvitnunum frá Lincoln þegar hann sór embættiseiða sína og ég yrði ekki hissa þótt Obama gerði það sama. Í dag svellur ættjarðarástin í Bandaríkjunum og heimurinn eignast "bestu síðustu vonina á jörðu".

En þær fréttamyndir sem mestu áhrifin hafa eru þó þær sem segja sögu sem er miklu lengri og umfangsmeiri enn nokkur sviðsett uppákoma getur fangað.  

Meðal þeirra fréttamynda síðustu aldar eru t.d. upptakan og ljósmyndirnar sem teknar voru af unga manninum á torgi hins himneska friðar (Tiananmen) sem teknar voru þann 5. júní 1989.

Enginn veit enn með fullri vissu nafn þessa unga manns en hann hefur verið þekktur þau tæpu tuttugu ár sem liðin eru frá atburðinum; "óþekkti uppreisnarmaðurinn" og hann og myndirnar urðu heimsfrægar á einni nóttu. Þær hafa síðan verið taldar meðal  mikilvægustu og áhrifamestu fréttamynda aldarinnar og voru t.d. valdar í þann hóp af bandaríska tímaritinu Time.

Einn síns liðs með innkaupapoka í hvorri hendi stöðvar hann röð af skriðdrekum sem sendir voru til að leysa upp fjöldamótmælin sem staðið höfðu í fáeina daga á torginu. Á myndbandinu sést að skriðdrekarnir reyna að aka framhjá honum en hann heldur þeim...einsamall. Að lokum stekkur hann upp á einn drekann og virðist eiga orðaskipti við áhöfn hans. Að lokum stekkur hann  af skriðdrekanum og hverfur í fjöldann. Síðan hefur ekkert til hans spurst þrátt fyrir nákvæmar eftirgrennslanir fréttahauka frá ýmsum löndum.

Einn þerra sem varð vitni að atburðinum; fréttamaðurinn Charlie Cole, fullyrðir að maðurinn hafi verið tekinn af öryggisvörðum Kínversku stjórnarinnar og líklega verið tekinn af lífi. Bruce Herschensohn, fyrrum sérlegur aðstoðarmaður forseta Bandaríkjanna í stjórn Richards Nixons segir að hann hafi verið skotinn af aftökusveit 14 dögum eftir að atburðurinn á Tiananmen átti sér stað. Hinsvegar segir Jan Wong í bók sinni Red China Blues: My Long March from Mao to Now að maðurinn sé enn á lífi í felum einhversstaðar í Kína.

Árið 1990 tók hin kunna Bandaríska fréttakona Barbara Walters viðtal við Jiang Zemin sem þá var aðalritari kínverska Kommúnistaflokksins. Hún spurði hann um örlög óþekkta uppreisnarmannsins. Zemen svaraði að mestu á ensku.

BARBARA WALTERS, ABC News: Hvað varð um unga manninn?

JIANG ZEMIN: Ég held þesi ungi maður kannski ekki vera drepinn af skriðdrekanum.

BARBARA WALTERS: Nei, en handtókuð þið hann? Við heyrðum að hann hefði verið handtekin og tekinn af lífi.

JIANG ZEMIN: [Í gegn um túlk] Jæja, ég get ekki staðfest hvort þessi ungi maður sem þú nefnir hafi verið handtekinn eða ekki.

BARBARA WALTERS: Veistu hvað varð um hann?

JIANG ZEMIN: En ég held aldrei drepinn. 

BARBARA WALTERS: Heldurðu að hann hafi aldrei verið drepinn.

JIANG ZEMIN: Ég held aldrei drepinn.

BARBARA WALTERS: Aldrei drepinn. 

Jiang Zemin varð síðar forseti Kína og kom til Íslands í opinbera heimsókn ásamt fríðu föruneyti í júní 2002. Hann kom því þá til leiðar að fjöldi manns sem tilheyrði hreyfingunni Falun Gong var fangelsaður á Íslandi eða meinað að koma til landsins. Þá var gulklætt fólk fjarlægt úr sjónmáli hans hvar sem hann fór um landið. (Gulur er litur Falun Gong hreyfingarinnar)

Engin tilraun var gerð til að spyrjast fyrir um "óþekkta uppreisnarmanninn" af íslenskum stjórnvöldum, enda þeim annt um að styrkja viðskiptasambönd sín í Kína í upphafi útrásarinnar miklu.

Þeir sem vilja rifja frekar upp atburðina á torgi hins himneska friðar fyrir tæpum 20 árum geta horft á þetta 10. mín. myndband sem fjallar um atburðina og er með ensku tali.

Iceland kaupir Woolworth verslanir í Bretlandi - Útrásin enn á fullu

Það var skýrt frá því í fréttum á Bretlandi í kvöld að Iceland, matvöruverslunin sem sérhæfir sig í að selja Bretum frosin mat, hefur fest kaup á rúmlega 50 Woolworth verslununum en sú keðja lagði upp laupana fyrir skömmu og var afhent skiptaráðenda. 

Engin kaupandi treysti sér þá til að endurreisa þessar gamalgrónu verslanir en skuldir þeirra voru taldar nema um 350 milljónum punda. 

Bretar furða sig mikið á því hvar Iceland og eigendur þeirrar keðju fundu peninga til að greiða fyrir kaupin en þeir standa þessa dagana jafnframt fyrir kröftugri auglýsinga-herferð fyrir Iceland í þeim tilgangi að auka markaðshlutfall sitt til muna sitt á Bretlandseyjum.

Fyrir tveimur mánuðum eða svo, tók við stjórntaumunum hjá Iceland verslununum íslenskur fjárglæframaður að nafni Jón Ásgeir Jóhannesson og hann stýrir verslunarkeðjunni fyrir Baugur Group sem er íslenskt fyrirtæki eins og allir vita.

2009 - Ár grímunnar

Það eru horfur á því að ár grímunnar sé að renna upp á Íslandi. Auðvitað hafa grímur verið brúkaðar á landinu fyrr. En núna eru það ekki bara læknar sem bera grímur þegar þeir framkvæma aðgerðir,  heldur nýtur gríman mikilla vinsælda meðal mótmælenda sem mótmæla með aðgerðum.  Svo hefur líka komið í ljós að miklu fleiri nota grímur á landinu en virtist vera. Sumum grímum er nefnilega ætlað að líta út eins og raunverulegt andlit.

Grímur hafa verið með mannkyninu frá alda öðli og notaðar í margvíslegum tilgangi. Þær eru jafnframt af misjafnri stærð og gerð. Stundum eru grímur gerðar svo stórar að þær hylja allan líkamana eins og tíðkast meðal frumbyggja Ástralíu og stundum svo smáar að þær passa bara á fingurgómana eins og fingurgrímur Inúíta í Kanada og á Grænlandi sem þeir brúka þegar þeir segja hver öðrum sögur.  

Almennt eru grímur notaðar til verndar, til að leynast, til sýningar eða skemmtunar.

Grímurnar á Íslandi eru einnig fjölbreyttar út af fyrir sig. Þær vinsælustu um þessar mundir eru í formi felufélaga sem stofnuð voru af bröskurum til að koma undan fé sem þeir svindluðu út úr saklausum almenningi víða um heiminn. Íslenska þjóðin keppist nú við að greiða þessar skuldir fyrir þá.

Þá eru einnig andlitsgrímur í formi klúta, líkt og bófarnir í gömlu cowboy-hasarmyndunum notuðu til að engin þekkti þá, að verða vinsælli og vinsælli.  Auðvitað þekktu allir krakkarnir í bíóinu bófana, en samt  virtust þeir alltaf ná  að plata lögguna.

Ekki nema von að  klútaklæddu mótmælendurnir haldi að þeir geri það sama þegar þeir mæta á vettvang til mótmæla.

 Klútunum ásamt lambhúshettunum er Þegar best lætur ætlað að uppfulla öll almenn notagildi grímunnar, vera til verndar, til að leynast, til sýningar og til skemmtunar.

Þá eru líka hinar svokölluðu pólitísku grímur afar vinsælar. Þær eru aðallega gerðar úr lygum og falsi. Fólk í pólitík heldur nefnilega að það sé afar sniðugt að gefa eitthvað í skyn með orðum en gera svo allt annað, reyna að blekkja andstæðingana og hnekkja þannig á þeim. Meðal pólitíkusa er nánast engin grímulaus. Pólitíkin er nefnilega lauslátasta tíkin í bænum og hún ríður aldrei við einteyming.

100 aðferðir til friðsamlegra mótmæla

Hér er skrá yfir eitt hundrað aðferðir til friðsamlegra mótmælaaðgerða sem notast er við af aðgerðahópum vítt og breitt um heiminn. Sumar af þeim hafa verið notaðar undanfarnar vikur á Íslandi en aðrar ekki. Listinn yfir vel þekktar og þaulreyndar aðferðir við friðsamlegar mótmælaaðgerðir er að vísu miklu lengri og hér er stiklað á stóru. Sumar aðferðanna kunna að vekja alvarlegar spurningar, sérstaklega ef miðað er eingöngu við heimahagana. Spurningin er hvort þetta sé eitthvað líkt því sem við eigum í vændum að sjá á Íslandi á komandi ári?

Yfirlýsingar

   1. Ræður
   2. Opin bréf til að mótmæla eða til stuðnings 
   3. Yfirlýsingar frá stofnunum og samtökum 
   4. Undirskriftasöfnun undir yfirlýsingar 
   5. Nákvæmar yfirlýsingar um ákærur og tilgang 
   6. Hópa eða fjölda áskorannir

Tengsl við almenning

   7. Slagorð, skammstafannir og tákn 
   8. Borðar, veggspjöld og önnur uppsett skilaboð 
   9. Dreifibréf, bæklingar og bækur 
  10. Dagblöð og tímarit 
  11. Geisladiskar, myndbönd, útvarp, sjónvarp, SMS,  tölvupóstur, blogg og heimasíður

  12. Himnaskrift (Úr flugvél) og Jarðskrift (sést best úr flugvélum)

Hópgjörningar

  13. Fulltrúar sendir á fund ráðamanna
  14. Hæðni verðlaunahendingar 
  15. Hóp áróður (Margir í einu reyna að ná tali af viðkomandi) 
  16. Aðgangshindrun 
  17. Sýndar-kosningar

Táknrænar opinberar aðgerðir

  18. Fánum og táknrænum litum flaggað 
  19. Tákn á klæðnaði 
  20. Bæna og helgihald 
  21. Afhending táknrænna hluta 
  22. Gerviafhjúpun minnismerkja 
  23. Eyðileggja eigin eigur opinberlega
  24. Táknræn ljós 
  25. Sýna andlitsmyndir 
  26. Líkamálning í mótmælaskyni

  27. Ný tákn og ný nöfn 
  28. Táknræn hljóð 
  29. Táknrænar yfirlýsingar 
  30. Dónaleg framkoma

Þrýstingur á einstaklinga

  31. Að sitja fyrir opinberum starfsmönnum (stjórnmálmönnum) 
  32. Stríða opinberum starfsmönnum 
  33. Daður við opinbera starfsmenn 
  34. Vökur við opinberar byggingar

Leiklist og tónlist

  35. Gamanþættir og hrekkir 
  36. Tónlistar og leikþáttar flutningur 
  37. Söngur

Göngur

  38. Mótmælagöngur 
  39. Skrúðgöngur 
  40. Trúarlegar göngur 
  41. Pílagrímsferðir 
  42. Bílalestir

Að heiðra hina "látnu"

  43. Pólitísk sorg 
  44. Gervi útfarir 
  45. (Alvöru) Útfarir gerðar að táknrænum atburðum 
  46. Heimsóknir að leiðum látinna

Almennar samkomur

  47. Samkomur til að andmæla eða sýna stuðning 
  48. Mótmælastöður
  49. Dulbúnir mótmælafundir 
  50. Námskeiða-mótmæli

Afneitun

  51. Útganga (Af vinnustað eða fundarstað)

  52. Þögn

  53. Afþakka viðurkenningar

  54. Snúa baki við ræðumönnum

Aðferðir við almenna borgaralega óhlýðni

  55. Allsherjar verkföll

  56. Sérhæfð verkföll

  57. Almenn hungurverkföll

  58. Sjálf einangrun

  59. Undanfærslur

Mótastaða við almenna siði og stofnanir

  60. Leggja niður almennt samkomuhald og íþróttaviðburði

  61. Taka ekki þátt í samfélagsstarfsemi

  62. Nemenda verkfall

  63. Samfélagsleg óhlýðni

  64. Draga sig út úr öllum samfélagslegum stofnunum

Að draga sig út úr öllu samfélagslega kerfinu

  65. Verið heima

  66. Algjör persónuleg ósamvinnuþýðni

  67. Atgerfisflótti

  68. Vera á stöðum sem njóta friðhelgi 

  69. Fjöldahvörf

  70. Fjölda mannflótti

Aðferðir við efnahagslega borgaralega óhlýðni neytenda

  71. Sniðgangið verslanir

  72. Neytið ekki varnings þeirra sem eru sniðgengnir

  73. Takið upp stranga sparnaðarstefnu

  74. Neitið að borga leigu

  75. Neitið að leigja

  76. Neitið að þiggja þjónustu hins opinbera

  77. Alþjóðleg neytenda sniðganga

Aðgerðir verkalýðs og framleiðenda

  78. Leggja niður vinnu

  79. Hætta framleiðslu

Aðgerðir millimanna

  80. Heildsalar og millimenn neita að veita þjónustu

Aðgerðir eigenda og stjórnenda

  81. Kaupmannaverkfall

  82. Neitið að leigja eða selja eignir
  83. Skiptið um læsingar

  84. Neitið að veita iðnaði fyrirgreiðslu
  85. Almennt viðskiptabann á ríkið

Aðgerðir þeirra sem ráða fjármagninu

  86. Takið allt fé út úr bönkum

  87. Neitið að borga aukagreiðslur, stimpilgjöld og þjónustugjöld

  88. Neitið að borga skuldir og vexti

  89. Neitið að borga skaðabætur og taka lán

  90. Neitið  að greiða fjármagnskostnað  

  91. Neitið að nota gjaldmiðilinn

Aðferðir fyrir ríkisstjórnir

  92. Setja viðskiptahömlur

  93. Gerið skrá yfir óæskilega kaupmenn og fyrirtæki

  94. Takið þátt í alþjóðlegum viðskiptabönnum

  95. Setjið útflutningsbann  

  96. Takið þátt í alþjóðlegu viðskiptabanni

Pólitískar aðgerðir

 97. Yfirflæðið  stjórnkerfið

 98. Segið til útsendara stjórnarinnar

 99. Sækist eftir fangelsunum

 100. Hlýðið ekki "hlutlausum" lögum 

Hvernig Íslendingar refsa sjálfum sér eftir bankahrunið?

Ég veit eftir að hafa starfað að staðaldri í nokkur ár við ferðamennsku og jafnframt dvalist langdvölum erlendis að oft líta útlendingar landið og landann skrýtnum augum. Margt af því sem okkur finnst sjálfsagt og eðlilegt í fari okkar, lítt merkilegt eða eftirtektavert, finnst þeim undur og stórmerki. Við gefum gjarna lítið fyrir túlkun þeirra á íslenskri þjóðarsál, enda oft klisjukennd og grunn. En af og til ratast þeim satt orð á munn og gefa okkur innsýn í okkur sjálf sem við höfum einhverra hluta vegna ekki horfst í augu við af sjálfsdáðum.

 

Í viðtali við Íslending (Ísleif Friðriksson) í ríkisútvarpi Breta; BBC, kom fram á dögunum að Íslendingar sæktust meira í köld sjóböð eftir hrun íslenska bankakerfisins en áður.

Í myrkri og kulda mæta nú rúmlega 100 manns tvo daga í viku til að skella sér út í 3,5 gráðu sjóinn þar sem áður rétt um 30 manns vandi komur sínar fyrir hrunið. Gert er að því skóna í viðtalinu að þessi sérstaka grein norrænnar sjálfpíslaráráttu hafi aldrei verið vinsælli en nú. 

Sjálfur sagði Ísleifur að hann héldi að fólk væri orðið svo þreytt á jakkafataliðinu að það kæmi til sjóbaðanna til þess að geta umgengist hvert annað án þeirra. (Jakkafatanna)

Aðförum fólks við sjóböðin var svo lýst á eftirfararandi hátt; Þú kemur á baðfötunum einum á ísköldu dimmu kveldi, safnar hugrekki í nokkrar mínútur í grunnri heitri laug við bryggjuna, hleypur síðan um 100 metra að sjónum og stingur þér í hann öskrandi.

Fréttamaðurinn kom einnig við hjá Rauða kross Íslands þar sem viðmælandi hans segir honum að sú hugmynd að Ísland hafi talist fimmta auðugasta ríki veraldar sé nú brandari. 150 manns standi nú og bíði eftir að verða úthlutað brauði, kartöflum, smjöri og mjólk. Meðal þeirra séu einstæðar mæður sem nýlega hafa misst vinnuna og eftirlaunafólk sem missti allan sinn sparnað á einni nóttu við hrun bankanna.

"Ég get ekki ímyndað mér hvernig veturinn verður" er haft eftir 44 ára öryrkja hvers bætur hafa verið skornar niður við nögl. " Ég þekki fólk sem hafa fengið taugaáfall. Íslendingar eru mjög þreyttir á þessu ástandi."

Fréttamaðurinn lýsir einnig hvernig þrátt fyrir þetta, hafi gjörðir óhæfra stjórnenda og örfárra gráðugra bankastarfsmanna, ekki orðið til þess að æsa fólk til mikilla mótmæla eða borgaralegrar óhlýðni. 60% þjóðarinnar býr á Reykjavíkursvæðinu en aðeins 2% þeirra mæta á skipulögð mótmæli.

Hins vegar sjáist annarsstaðar hvernig sprungurnar í samfélaginu eru smá saman að gliðna undir rólegu yfirborðinu. Lögreglan sér merki um aukið heimilisofbeldi og ofbeldi tengdu aukinni áfengsneyslu. Kvennaathvarfið segist sjá verulega aukningu meðal þeirra kvenna sem sækjast eftir viðtölum og ráðgjöf að sögn Sigþrúðar Gunnarsdóttur. Hún setur það í beint samband við efnahagsástandið.

Af lýsingum fréttamannsins er svo að sjá að meiri hluti Íslendinga bregðist við þrengingunum með því að byrgja innra með sér reiði sína og vanþóknun.

Það hefur svo sem lengi loðað við okkur Íslendinga að bregðast þannig við persónulegu mótlæti, en um félagslegt óréttlæti, sem sannarlega er eins stærsta ástæða bankahrunsins, höfum við gjarnan getað tjáð okkur og oft knúið fram umbætur með beinskeyttum aðgerðum. Allt bendir því til að fjölmargir íslendingar í sínum innsta ranni líti ekki á ástandið sem afleiðingar félagslegs óréttlætis, heldur sem svo að það sé jafnvel sök þeirra sjálfra hversu illa er komið og bregðist því við í samræmi við það.

 

Glöggt er gests augað, mótmæli án markmiðs?

Fyrir rúmri viku hlustaði ég á útvarpsþátt á BBC sem fjallaði um ástandið á Íslandi. Fréttamaður fór um götur Reykjavíkur með hljóðnemann og tók viðtöl þar sem fólk lýsti áhyggjum sínum og sumir hverjir reiði yfir gangi mála á landinu bláa.

Margir báru sig illa en fleiri virtust nálgast málin af miklu æðruleysi. Fréttamaðurinn mætti á mótmælafund í miðbænum og tók upp frekar lágvær mótmælahrópin. Það sem virtist koma honum mest á óvart var hversu friðsamlega öll mótmæli gengu fyrir sig, þrátt fyrir talsverðan fjölda mótmælenda og mjög sýnilega viðveru lögreglu sem yfirleitt virkar eins og bensín á eld á æsta mótmælendur. Engir brotnir eða útbrenndir búðargluggar eða áflog milli mótmælenda og löggæslunnar eins og títt er í borgum annarra Evrópulanda þegar íbúar þeirra taka sig til við að mótmæla einhverju, jafnvel þótt tilefnið sé miklu minna en Íslendingar hafa til þess um þessar mundir.

Honum var einnig tíðrætt um hversu pólitísk samtök landsins, verkalýðshreyfingar og neytendasamtök tæki lítinn sem engan sýnilegan þátt í mótmælunum. Stjórnmálamönnum væri nánast bönnuð formleg aðkoma að þeim og þau væru leidd af þjóðlagasöngvara. Hann sagði það vera einsdæmi að 7000 mótmælendur söfnuðust saman um hverja helgi sem hefðu það eitt sameiginlegt að vera óánægðir með gang mála í landinu. Hann sagðist sjá að svona mótmælafundir gætu þjónað þeim tilgangi að virka sem ventill fyrir uppsafnaða óánægju og reiði, en án skilgreinds markmiðs og ákveðinna krafa, þjónuðu mótmælin jafnvel betur en nokkru öðru, þörfum þeirra sem þeim er beint gegn.

Þótt ég sé stoltur að tilheyra þjóð sem seint verður espuð til ofbeldisverka og hefur að mestu lifað í friði í rúm 700 ár, sá ég samt hvað fréttamaðurinn breski var að fara.

Í ljósi síðustu kannanna sem sýna að VG eru með 32% fylgi virðist sem þorri íslendinga segi eitt en geri allt annað.

Segjum t.d. að krafan sem flestir mótmælendur eru sammála um sé; að ríkjandi stjórn eigi að fara frá. Ef svo er, hvers vegna mæta þá ekki þessar tugþúsundir sem núna styðja VG í mótmælin?

Ef að krafan er að koma seðlabankastjórnaum frá,  (sem 90% þjóðarinnar vilja samkvæmt skoðanakönnunum)  hvers vegna mæta þau ekki öll (þ.e. þau af 90% sem eiga heimangengt) í mótmælin?

Það mætti halda að allir séu ekki alveg þar sem þeir eru séðir þegar kemur að því að túlka skoðanir sínar og tilfinningar yfir í einhverskonar verk, jafnvel þótt þær séu ekki veigameiri en að mæta á mótmælafund.

Jafnvel þótt annað hvert blogg á blog.is og rúmlega það, sé gremjukast út í og úthrópun þeirra sem rústuðu fjárhag þjóðarinnar, fer fáum sögum af raunverlegum lausnum á vandamálunum. Og auðvitað er það ekki hlutverk fjölmiðlafólks að gera það heldur, enda skemmta valdhafar sér konunglega við á hverjum degi að snúa út úr fyrir því og tala niður til þess.  

Ég hef grun um að þrátt fyrir óánægjufylgið við VG um þessar mundir sé engin raunveruleg samstaða um það með þjóðinni að VG sé til þess fallið að stýra henni í gegnum heimskreppuna sem núna vofir yfir og hefur alls ekki skollið á með fullum þunga enn. Spurningin er því sú, hverjir geta og vilja takast á við það vandaverk. 

Svindl, svik og prettir

Hann varð frægur fyrir svindl sín og pretti á fyrrihluta síðustu aldar og vann sér m.a. til sinnar vafasömu "frægðar" að selja Eiffel turninn í París og svindla talverða upphæð út úr einum þekktasta glæpamanni allra tíma; Al Capone.

Victor Lustig var fæddur í Bóhemíu 1890. Það fer fáum sögum af uppvexti hans eða æskuárum. Honum skýtur upp í mið-Evrópu skömmu eftir heimstyrjöldina síðari, að því er virðist þegar fullharðnaður glæpamaður.

Fyrsta svindl Lustigs var svo kölluð "peninga-prentvél." Hún minnir um margt á viðskiptahætti íslenskra banka í seinni tíð.  Vélin sem Lustig seldi venjulega fyrir 30.000 dollara, stórfé á þeim tíma, var svartur kassi. Þegar hann sýndi kassann, kvartaði hann mikið yfir því hversu hæggeng vélin væri því það tæki hana sex tíma að prenta einn hundrað dollara seðil. Það virtist ekki letja gráðuga viðskiptavini Lustigs sem eftir að hafa keypt vélina horfðu á hana spýta úr sér tveimur hundrað dollara seðlum yfir næstu tólf tímana. En eftir það komu úr henni aðeins auðir pappírssneplar. Þegar að kaupendur vélarinnar gerðu sér loks grein fyrir að þeir höfðu verið illilega gabbaðir, var Lustig auðvitað hvergi að finna.   

Á árunum eftir heimstyrjöldina fyrri, voru miklir uppgangstímar í Frakklandi. Dag einn árið 1925, las Lustig blaðagrein um hversu erfitt það væri fyrir yfirvöld að standa straum af viðhaldi Eiffel turnsins. Turninn hafði ekki verið málaður nýlega og leit afar illa út. Hjá Lustig fæddist hugmynd sem hann hrinti fljótlega í framkvæmd.

Hann lét útbúa fyrir sig bréfsefni með haus ríkisins og sendi síðan eigendum sex járn og stál endurvinnslu fyrirtækjum boð um að hitta sig á tilteknum tíma á einu flottasta hóteli París borgar Hotel de Crillon. Lustig kynnti sig fyrir þeim sem skrifstofustjóra póst og fjarskipta ráðuneytisins. Hann sagði hinum sex virtu fyrirtækjaeigendum að þeir hefðu verið valdir til að bjóða í ákveðið verkefni á vegum stjórnvalda, vegna þess hve gott orð fór af þeim og starfsemi þeirra. Að svo mæltu hóf Lustig að skýra hversu erfitt væri fyrir yfirvöld að standa straum af viðhaldi Eiffel turnsins og nú væri svo komið að ákveðið hafi verið að rífa turninn og selja efnið í brotajárn. Það yrði að ganga að þessu fljótt og snurðulaust því annars mundi almenningur e.t.v. reyna að koma í veg fyrir verkið og þess vegna væri líka nauðsynlegt að halda málinu leyndu. Lustig sagði að sér hefði verið falin umsjá verkefnisins og að finna fyrirtæki sem gæti unnið verkið.

Árið 1925 var þessi hugmynd kannski ekki eins fjarri raunveruleikanum og hún virðist í dag. Eiffel turninn var reistur í miðborg Parísar árið 1889 fyrir heimssýninguna sem þar var haldin sama ár. Honum var ekki ætlaður varanlegur staður þar sem hann stendur og yfirgnæfir aðrar byggingar og merk minnismerki eins og Sigurbogann og Gotnesku dómkirkjuna. Ætlunin var að taka turninn niður árið 1909 og endurbyggja hann á minna áberandi stað.

Lustig gaf sér góðan tíma til að mæla út hver fyrirtækjaeigendanna væri líklegastur til að bíta á agnið en bað um að tilboðum yrði skilað daginn eftir fundinn. Þá þegar hafði Lustig ákveðið fórnarlambið. Andre Poisson var greinilega þeirra óreyndastur og virtist ekki eiga heima meðal hinna kaupsýslumannanna. Að landa slíkum samningi og nú var í boði mundi lyfta honum upp um nokkur sæti í viðskiptaheiminum.

Þrátt fyrir að eiginkona Poissons hefði ákveðnar efasemdir um hvernig staðið var að útboðinu, náði Lustig að róa hana. Hann fullvissaði Poisson hjónin en frekar þegar hann trúði þeim fyrir því að hann hefði ákveðnar "umfram væntingar" til útboðsins þar sem hann mundi velja það fyrirtæki sem væri til í að umbuna hinum sjálfum fyrir vikið. Poisson var vanur að eiga við lágt setta undirmenn sem auðvelt var að múta til að hagræða verkefnum og því fannst honum Lustig hljóma afar sannfærandi.

Að svo búnu voru Lustig afhentir peningarnir fyrir "brotajárnið" og múturnar að auki. Með peningana í ferðatösku tók hann næstu lest til Vínar ásamt "ritara" sínum Robert Arthur Toubillion (fransk-amerískum svindlara) sem einnig var þekktur undir nafninu Dan Collins.

Þrátt fyrir að vera svona illa svikinn fannst Poisson svo skammarlegt að hann hafði látið blekkja sig, að hann kærði ekki Lustig til lögreglunnar. Mánuði síðar snéri Lustig aftur til Parísar og reyndi sama leikinn aftur við sex aðra kaupsýslumenn. Í þetta sinn þóttist einn þeirra greina óhreint mjöl í pokahorninu og kallaði til lögreglu. Bæði Lustig og Collins tókst samt að komast hjá handtöku.

Það leið ekki á löngu uns Lustig ákvað að reyna fyrir sér í Bandaríkjunum. Hann fékk hinn fræga gangster Al Capone til að fjárfesta 50.000 dollara í verðbréfum. Lustig tók peningana og geymdi þá í bankahólfi í tvo mánuði. Að svo búnu tók hann þá aftur út og afhenti Al Capone þá. Hann sagði viðskiptin hafa farið illa en tekist fyrir harðfylgi að bjarga upphaflegu fjárfestingunni. Al var svo hrærður yfir heiðarleika Lustigs að hann gaf honum 5000 dollara.

Árið 1934 var Lustig handtekinn af bandarísku alríkislögreglunni fyrir peningafals. Degi fyrir réttarhöldin yfir honum flýði hann úr fangelsinu í New York þar sem hann var hýstur. Hann náðist 27 dögum seinna í Pittsburgh. Hann játaði sekt sína fyrir dómi og dæmdur til 20 ára fangelsisvistar í Alcatraz. Eftir 14 ára fangavist fékk hann slæma lungnabólgu og lést af henni í fangelsissjúkrahúsinu 11. Maí 1947.