Litli maðurinn frá Nürnberg

Matthias Buchinger var fæddur í  Anspach, Þýskalandi árið 1674 og varð einhver þekktasti skemmtikraftur síns tíma í Evrópu. Hann lék á fjölda hljóðfæra og eitt þeirra fann hann upp sjálfur, reit listilega skrautskrift og var stórgóður teiknari.

Hann fékkst við sjónhverfingar og galdra, byggði frábær og nákvæm skipslíkön innan í glerflöskum og þótti sérlega hittinn skotmaður sérstaklega með pístólum. Öll afrek hans eru undarverð í ljósi þess að Matthias var fæddur án lenda, fóta og handa og var ekki nema 28 þumlunga hár.

Á meðan foreldrar hans lifðu, hélt Matthias sig heimafyrir í Nuremberg  (Nürnberg) að þeirra ósk. Hann var yngstur níu barna og reyndu foreldrar hans allt hvað þau gátu til að búa honum viðunandi líf.  

Um leið og þeir féllu frá, lagði Matthias samt  land undir fót og hóf að sýna sig og leika kúnstir sínar fyrir almenning vítt og breitt um Evrópu fyrir þóknun. Á Englandi og á Írlandi varð hann þekktur undir heitinu Matthew Buckinger, litli maðurinn frá Nuremburg. Í dreifiriti þar sem Matthias auglýsir sýningar sínar segir að margir hafi lýst því yfir eftir að hafa séð hann leika listir sínar, að hann væri eini sanni listamaðurinn í heiminum.

Út frá axlarblöðum Matthiasar gengu tveir stúfar sem líktust meira uggum en handleggjum og á endum þeirra voru litlir hnúðar. Þrátt fyrir þessa miklu fötlun gat hann gert svo fínlegar grafískar ristur að undrum sætti. Á lítilli sjálfsmynd sem hann gerði, má t.d. finna "faðir vorið" og nokkra af Davíðssálmum letrað afar smáu letri í krullurnar á hárkollunni sem hann ber.

Hæfileikar hans virðast hafa heillað konurnar því hann giftist ekki færri en fjórum sinnum og eignaðist ellefu börn með átta konum. Sumir telja að börnin hafi verið fjórtán. Miklar ýkjusögur gengu um frjósemi Matthíasar. Sagt var að hann hefði feðrað börn með sjötíu hjákonum sínum. Mikið var gert úr þeirri staðreynd að eini útlimurinn sem hann hafði og var í lagi var getnaðarlimurinn.

Sú saga er sögð af einni eiginkonunni hans sem var orðljót og móðgandi að Matthias hafi lengi þolað henni það þangað til að dag einn hafi hann misst alla þolinmæði við hana, skellt henni í götuna á almannafæri og veitt henni duglega ráðningu. Atburður þessi varð frægur því skopteikning af honum birtist í dagblaði daginn eftir.

Á ferli sínum lék Matthias listir sínar fyrir marga eðalborna, þar á meðal þrjá af konungum Þýskalands og oftar enn einu sinni fyrir Georg Englandskonung. Hann lék á flautu, sekkjapípu og trompet og gaf atvinnutónlistarmönnum ekkert eftir hvað hæfni varðaði á þau hljóðfæri. Hann teiknaði allmörg skjaldarmerki fyrir aðalsfólkið, landslagsmyndir og andlitsteikningar sem hann seldi áhorfendum á sýningunum sem hann efndi til. Hann var leikinn í galdrabrögðum og enginn stóð honum á sporði þegar kom að spilum. Margar teikninga hans hafa varðveist og eru í eigu safnara vítt og breitt um heiminn.

Matthias lést í Kork á Írlandi árið 1732.   

Að náða bankaræningja

Það skiptir kannski litlu fyrir Billy the Kid eins og komið er, hvort hann verður náðaður eða ekki fyrir þessi níu morð sem vitað er með vissu að hann framdi. Alla vega hefur hann ekki tækifæri lengur til að bæta fyrir brot sín. Billy the Kid er af mörgum, þ.á.m. af nafna sínum Joel, sem söng um hann vinsæla ballöðu, sagður bankaræningi. Þótt hann hafi eflaust haft margt misyndisverkið á samviskunni, var bankarán aldrei eitt af því.

Íslenskir bankaræningjar sitja nú margir eins og útlagar á setrum sínum (hole in the wall)  í útlöndum og virðast eiga litla von um sakaruppgjöf frá almenningi þótt ránin hafi aldrei verið og verði líklega aldrei lagalega sönnuð upp á þá.

Nú þegar landsmenn eru farnir að nota aftur kreditkortin sín af krafti og líka að spandera fúlgum í flugelda eins og fréttir herma, er spurning hvort ekki sé komin tími til að náða kallana og bjóða þá aftur velkomna til starfa við að byggja upp landið sem þeir fóru eitt sinn svo illa með.  

Þeir mundu hafa það umfram Billy the Kid að fá tækifæri til að bæta fyrir brot sín og ölast uppreisn æru í lifanda lífi, frekar en löngu eftir dauða sinn eins og hugmyndin virðist vera með náðun Billy the Kid.

 

 

Billy the Kid ekki náðaður

Furðufrétt ársins 2010

Gosið í Eyjafjallajökli er áberandi í fréttyfirlitum sjónvarpsstöðva í Bretlandi, fyrir árið 2010. Myndskeiðið þar sem reiður  breskur farþegi öskarar yfir axlir viðmælenda fréttmannsins á einum flugvellinum,  "I hate Iceland" er spilað við hvert tækifæri. -

Nú hafa fréttir tengdar Íslandi verið meðal topp 10 frétta í heiminum í tvö ár í röð og þótt ekki séu þær endilega jákvæðar, á ferðaþjónustan eflaust eftir að njóta góðs af allri umfjölluninni næsta sumar líkt og gerðist á síðasta sumri.

Furðufrétt ársins 2010 tengist einnig ösku, eldi og túrisma en þó á allt annan hátt en Eyjafjallajökull.  Sagan kemur frá Indónesíu og segir frá tveggja ára snáða, Ardi Rizal, sem reykir 40 sígarettur á dag og ferðamenn flykkjast að til að berja augum. Sjón er sögu ríkari, hvort sem þið trúið svo eigin augum eða ekki. 

 

 

Eldgosið ein af stærstu fréttum síðasta árs

Bestu Jólalögin (eða þannig)

Jólabloggsíðan

 Merkilegt hve tíminn er fljótur að líða.  Aftur að koma jól og nýbúin... og ég á leiðinni í "jólafrí" til Cornwall þar sem ekkert tækifæri verður til að komast í tölvu, hvað þá að blogga.  

Ég var að renna yfir gömul blogg þar sem ég á einhvern hátt fjalla um jólahátíðina og þennan sérstaka árstíma og ákvað svo að taka þau saman og birta á einni síðu.

 

Smá aðventu-jólablogg

Hvít Jól

Glastonbury þyrnir

Jólasaga fyrir unglinga

Jólahald fátækra

Eins og hræða í melónugarði

Ljósin í bænum

Af kjölturökkum og frönskum flóm

 

Ljósin í bænum

Eitt af elstu trúartáknum Gyðingdóms er sjö arma ljósastika. Í annarri Mósebók er sagt frá því hvernig Guð fyrirskipar gerð hennar og lögun. Eftir gerð stikunar var henni komið fyrir í helgidómi þjóðarinnar, fyrst í tjaldbúðinni og síðar musterinu í Jerúsalem.

^"31Enn fremur skalt þú ljósastiku gjöra af skíru gulli. Með drifnu smíði skal ljósastikan gjör, stétt hennar og leggur. Blómbikarar hennar, knappar hennar og blóm, skulu vera samfastir henni. ³²Og sex álmur skulu liggja út frá hliðum hennar, þrjár álmur ljósastikunnar út frá annarri hlið hennar og þrjár álmur ljósastikunnar út frá hinni hlið hennar. ³³Þrír bikarar, í lögun sem möndlublóm, skulu vera á fyrstu álmunni, knappur og blóm. Þrír bikarar, í lögun sem möndlublóm, skulu vera á næstu álmunni, knappur og blóm. Svo skal vera á öllum sex álmunum, sem út ganga frá ljósastikunni. ³⁴Og á sjálfri ljósastikunni skulu vera fjórir bikarar í lögun sem möndlublóm, knappar hennar og blóm: ³⁵einn knappur undir tveim neðstu álmunum, samfastur ljósastikunni, og annar knappur undir tveim næstu álmunum, samfastur ljósastikunni, og enn knappur undir tveim efstu álmunum, samfastur ljósastikunni, svo undir sex álmunum, er út ganga frá ljósastikunni. ³⁶Knapparnir og álmurnar skulu vera samfastar henni. Allt skal það gjört með drifnu smíði af skíru gulli.

³⁷Þú skalt gjöra lampa hennar sjö og skalt svo upp setja lampana, að þeir beri birtu yfir svæðið fyrir framan hana. ³⁸Ljósasöx og skarpönnur, sem ljósastikunni fylgja, skulu vera af skíru gulli. ³⁹Af einni talentu skíragulls skal hana gjöra með öllum þessum áhöldum. ⁴⁰Og sjá svo til, að þú gjörir þessa hluti eftir þeirri fyrirmynd, sem þér var sýnd á fjallinu."

Á hebresku er stikan kölluð Menóra sem einfaldlega þýðir lampi eða ljósastika. Á hverjum degi voru bikarar stikunnar fylltar af ólívur-olíu og síðdegis kveiktu prestarnir á þeim. Andleg merking stikunnar kemur fram í lokasetningu tilvitnunarinnar. Hún á að minna á opinberun Móses á fjallinu þar sem Drottinn birtist honum sem logandi runni. Stikan er sem sagt listræn eftirlíking af trjárunna.

Fram undir árið 200 F.K. heyrði Júdea undir Egyptaland. Þá réðist Antiochus III  Sýrlandskonungur inn í Egyptaland og yfirtók lendur þess. Um hríð bjuggu Gyðingar við einskonar heimastjórn. Árið 175 F.K. réðist Antiochus IV inn í  Jerúsalem og hertók borgina. Hann spillti helgidómi musterisins og bannaði hinar daglegu fórnir sem þar voru færðar og aðrar helgiathafnir sem fóru fram. Bannið varði í þrjú ár og sex mánuði, eða þar til allsherjar uppreisn var gerð í borginni, leidd af Matthíasi yfirpresti og sonum hans. Einn þeirra Judah, sem varð þekktur undir nafninu  Yehuda HaMakabi, (hamarinn) tók síðar við embætti föður síns.  Árið 165 F.K. tókst gyðingum að reka sýrlendinga af höndum sér og frelsa helgidóm sinn.

Sagan segir að þegar endurhelga átti musterið og kveikja skyldi aftur á hinum helga ljósastjaka, kom í ljós að sýrlendingar höfðu eyðilagt allt ljósmetið fyrir utan litla krukku sem bar innsigli yfirprestsins. Átta daga og nætur tók að útbúa nýja olíu og á meðan loguðu ljósin á stikunni af olíunni úr krukku prestsins sem dugði allan þann tíma.

Til að minnast þessa atburða lét Judah efna til hátíðarhalda, ljósahátíðarinnar Hanukkah sem festi sig í sessi og er haldin hátíðleg hvar sem Gyðingar búa enn í dag. Hún hefst  25. dag Kislev mánaðar hebreska dagatalsins sem fellur á seinni hluta nóvember til seinni hluta desember mánaðar samkvæmt Gregoríska tímatalinu. Hátíðin stendur í átta daga og átta nætur og með með henni varð til níu arma ljósastikan sem gjarnan logar fyrir utan hús Gyðinga yfir hátíðna.

Níu arma ljósastikan er táknræn fyrir dagana og næturnar átta en ljósið í miðjunni er kallað shamash (hjálpari), og er því einu ætlað að lýsa fólki. Hin átta eru tendruð til minningar um kraftaverkið með olíuna og til að lofa Guð.

Víkur þá sögunni til Svíþjóðar. Í kring um jólin 1964, (á þeim tíma sem flest öll hús á Íslandi voru komin með rafmagn), var kaupsýslumaðurinn Gunnar Ásgeirsson á ferð í Stokkhólmi. Gunnar átti mikil skipti við sænsk fyrirtæki og flutti til að mynda bæði inn Volvo og Husquarna. Á þessari ferð rakst hann á einfalda trépíramíta með sjö ljósum og ýmislega í laginu. Hér var um að ræða nýjung í Svíþjóð; lítt þekktir smáframleiðendur voru að reyna að koma föndri sínu á framfæri í jólavertíðinni. Um þetta segir ágætisgrein um uppruna "gyðingaljósanna" á Íslandi á vísindavefnum. 

"Þessi framleiðsla hafði þá ekki slegið í gegn í Svíþjóð og mun ekki hafa gert fyrr en um 1980. Gunnari datt hinsvegar í hug að þetta gæti verið sniðugt að gefa gömlum frænkum sínum, handa hverjum menn eru oft í vandræðum með að finna gjafir. Hann keypti held ég þrjú lítil ljós, og þau gerðu mikla lukku hjá frænkunum og vinkonum þeirra. Gunnar keypti því fleiri ljós næsta ár til gjafa sem hlutu sömu viðtökur. Þá fyrst fór hann að flytja þetta inn sem verslunarvöru, og smám saman þótti það naumast hús með húsi ef ekki er slíkt glingur í gluggum."

Þessi tegund af ljósum eru stundum kölluð "gyðingaljós" af því þau minna um margt á ljósahátíðar ljósastikur Gyðinga. En myndir af slíku stikum er einnig að finna í sumum kirkjum og er líklegra að sænsku hagleiksmennirnir hafi fengið hugmyndina þaðan, frekar en úr musteri gyðinga til forna.  

Kattahatur á Íslandi

Eina húsdýrið sem hvergi er minnst á í Biblíunni er kötturinn. Talið er að kettir hafi fyrst orðið að húsdýrum á eyjunni Kýpur fyrir rúmlega 9000 árum, þannig að líklegt er að þeir hafi verið til staðar á sögusviði Biblíunnar, þótt ekkert sé á þá minnst í bókinni góðu. Reyndar er talið að Ísraelar hafi ekki haft mikið dálæti á köttum, þar sem mikil helgi var á þá lögð í Egyptalandi. Kannski er það ástæðan.

Í fornum keltneskum þjóðsögum, bæði írskum og skoskum er kötturinn jafnan sögð mikil voðavera. Langlífust þeirra sagna er sagan af Cat Sith, stórum svörtum ketti sem var dýrbítur mikill og lagðist jafnvel á fólk. Reyndar hefur því verið haldið fram að þær sögur eigi við staðreyndir að styðjast og hér hafi verið á ferð svo kallaður Kellas köttur sem nú er útdauður en var til í Skotlandi í margar aldir. Kellas kötturinn var blanda af evrópskum villiketti og heimilisketti og var því óvenju stór og kraftmikill.

Á miðöldum var sú trú útbreidd í norður Evrópu að nornir gætu breytt sér í ketti, einkum svarta með glóandi glyrnur.  Svartir kettir sjást illa í myrkri og geta því læðst með veggjum óséðir, eins og þeirra er háttur. Játuðu ófáar konur því að vera slíkir hamskiptingar, áður en þeim var kastað á bálköst og þær brenndar fyrir galdra. Þá innihéldu margar uppskriftir að nornaseyðum ketti eða einhvern hluta þeirra.

Svo stæk var þessi hjátrú að á páskum og hvítasunnu voru skipulagðar kattaveiðar í mörgum bæjum Þýskalands.  Almenningur trúði því að sjálfur Lúsífer hefði tekið sér ból í köttunum og voru þeir sem veiddust umsvifalaust brenndir á báli.

Miðað við hversu lítið er minnst á ketti í íslenskum heimildum og sögum og sé það gert, er ímynd þeirra frekar neikvæð, mætti halda að við Frónbúar hafi forðum lagt á þá fæð fremur en haft á þeim dálæti líkt og nú er algengast.

Elsta íslenska heimildin um ketti er úr Vatnsdælasögu og segir  "frá óspektarmanni og þjófi, Þórólfi sleggju, sem átti tuttugu ketti svarta, stóra og tryllta, og hafði þá til að verja híbýli sín. Hann var þó yfirunninn, en þar sem hann hafði búið „sást jafnan kettir, og illt þótti þar oftliga síðan.“ Þetta á að hafa gerst í heiðni og er auðvitað aðeins sögn." 1.

Þá er getið um verð á kattarbelgjum og kattarskinnum á miðöldum, líklega á 12. öld. Í öðru aðalhandriti lögbókarinnar Grágásar, Konungsbók er talið upp í verðskrá: „Kattbelgir af fressum gömlum tveir fyrir eyri. Af sumrungum þrír fyrir eyri.“ Í kristnum lögum Grágásar er einnig tekið fram að óheimilt sé að hafa ketti til matar, eins og önnur klódýr enda öll slík dýr forboðin samkvæmt lögum Mósebóka. 

Í þjóðsögunum er talað um kattarblendingana Skoffín og Skuggabaldur. Skoffín afkvæmi refs og kattar, þar sem kötturinn er móðirin. Skuggabaldur er afkvæmi sömu dýra en kemur úr móðurkviði refsins.

Jón Árnason 'segir að lítil hætta stafi af skoffínum þar sem þau séu ætíð drepin áður en þau komast upp, enda hægt um heimatök þar sem móðirin er heimilisköttur. Skuggabaldurinn er hins vegar öllu viðsjárverðara dýr og samkvæmt þjóðsögum gerast þeir dýrbítar og verða ekki skotnir með byssum.

Samkvæmt einni sögn náðu Húnvetningar að króa skuggabaldur af og drepa. Áður en hann var stunginn mælti hann áhrínisorð. Banamaðurinn hermdi orð skuggabaldurs í baðstofu um kvöld og stökk þá gamall fressköttur á manninn:

Hljóp kötturinn á hann og læsti hann í hálsinn með klóm og kjafti, og náðist kötturinn ekki fyrr en höfuðið var stýft af honum, en þá var maðurinn dauður." 2.

Einhvern tíman á 19 öld verður til þjóðsagan um íslenska jólaköttinn, skelfilega ófreskju sem situr um ódæl börn og etur þau eftir að hafa gleypt í sig matinn þeirra, eins og Jóhannes úr Kötlum segir svo listilega frá í kvæði sínu um ófétið. 

Jólakötturinn slóst fljótlega í för með Grýlu, Leppalúða og jólasveinahyskinu öllu saman. Reyndar hlýtur  að vera mikil samkeppni milli hans og  Grýlu sem einnig hafur þann leiða sið að eta óþæg börn eins og Jóhannes gerði einnig góð skil í óð sínum til flagðsins.

Það er athyglisvert að einu húsdýrin sem djöfulinn hefur verið kenndur við og sagður taka sér bólfestu í, eru kötturinn og geithafurinn. Geithafurinn geldur þess að gríski skógar og frjósemisguðinn Pan, var hálfur hafur og kötturinn þess að vera eina húsdýrið sem ekki er nefnt í hinni helgu bók og einnig þess að vera meðal hinna óhreinu "klódýra".

Samt koma einmitt þessi dýr, geithafurinn á Norðurlöndum og kötturinn á Íslandi, við sögu á fæðingarhátíð Frelsarans og skýtur það dullítið skökku við að þegar helgin er sem mest, er börnum hættast við að verða óvættum að bráð. 

Því hefur verið haldið fram að íslenski jólakötturinn sé eftirherma af jólahafrinum og þeim siðum sem honum tengjast á Norðurlöndunum. Þá hefur verið reynt að rekja Jólahafurinn til sögunnar af Þór og höfrunum hans tveimur Tanngrisnir og Tanngnjóstr sem guðinn gat óhræddur etið að kvöldi því þeir  höfðu endurnýjað sig að morgni. 

Í Noregi og Svíþjóð eru jólahafrarnir einskonar jólalöggur sem fylgjast með því hvernig undirbúningurinn gengur, en í Finnlandi var Joulupukki öllu skuggalegri karakter og líkari íslenska jólakettinum, þótt hann sé nú orðinn venjulegur jólasveinn.

Til gamans má geta þess að í sögunum af finnsku hetjunni Lemminkainen er ketti beitt fyrir sleða, sem hann dregur drekkhlaðinn af mönnum langt norður í Lappland og þýtur yfir snjóinn þar sem hvorki hestar eða hafrar geta farið.

Hvernig norræni jólahafurinn varð að ketti hér á landi er ekki alveg ljóst. Bæði var/er sagan af þrumuguðinum Þór jafn þekkt á Íslandi og á hinum norðurlöndunum og geitur hafa vissulega verið til á landinu síðan á landnámsöld.

 Var það hugsanlega vegna þess að þeir vildu gera frjósemisgyðjunni Freyju jafn hátt undir höfði og þór, en vagn hennar var einmitt dreginn af tveimur svörtum köttum.

Eða var það vegna þess að í landi "stóra og tryllta" katta, hvæsandi skoffína og skuggabaldra, var kattarkynið miklu ógnvænlegri en jarmandi geitargrey.

Heimildir;

1-2 Háskólavefurinn

Viltu kaupa líkkistu?

Árið 1981 voru starfsmenn útfararþjónustunnar Baumgardner Funeral Home í Fort Worth, Texas fengnir til að grafa upp líkið af Lee Harvey Oswald, þeim sem talinn er hafa skotið John Kennedey forseta.

Ástæðan var að Marina, sovésk ættuð eiginkona Oswalds var sannfærð um að í kistunni lægi sovéskur tvífari Oswalds, en ekki hann sjálfur. Róbert bróðir Oswalds reyndi í lengstu lög að koma í veg fyrir að líkamsleifar Lee yrðu grafnar upp, en svo fór sem fór.

Eftir að réttarkrufning staðfesti að í kistunni voru líkamsleifar Oswalds, var hann grafinn aftur á sama stað og fyr, en í annarri kistu.

Það er þessi fyrri kista Oswalds sem útfararþjónustan ætlar að láta bjóða upp í næstu viku.

Margir safna munum sem tengjast morðinu á Kennedy og er búist við að kistan seljist fyrir dágóða upphæð.

Ef ég tilheyrði þessum hópi safnara, mundi ég eflaust hafa mestan áhuga á að kaupa töfrakúluna svokölluðu, en líklegast á eftir á líða langur tími þangað til að hún verður föl.

Líkkista Lee Harvey Oswald til sölu

Ætti að malbika yfir Ísland

Ricky Gervais, grínistinn sem er hvað kunnastur fyrir að semja og leika í gamanþáttunum The Office, er að leggja af stað í enn eina "uppistand" ferðina um Bretland. Samkomurnar eru auglýstar í sjónvarpi og sýnir auglýsingin Ricky gera stólpagrín að Íslandi. Svona fer kappinn orðum um landið bláa;

"Hvað er þetta með Ísland, hver er tilgangurinn með þessu krummaskuði? Ég meina, landið er gjaldþrota. Það ætti að malbika yfir allt klabbið og búa til úr því almennileg bílastæði fyrir restina af Evrópu. Ég meina, svona er landið aðeins sóun á rými".

 

Þjóðin má vel við una

40% þátttaka er alls ekki slæmt þegar tekið er tillit til þess að þjóðin hefur aldrei fyrr gengið til slíkra kosninga. Á kjörseðlinum voru engir bókstafir sem fólk er búið að harðkóða í flokkspólitíska heilastarfsemi sína. Pólitíska uppalninginn, hefðir og áhrif fyrirgreiðslupólitíkur kikkaði aldrei inn fyrir þessar kosningar.

 Hefðbundnar þrætur farmbjóðenda í sjónvarpi og útvarpi,fóru ekki fram og lítið var um auglýsingar og loforðaskilti blaðskellandi frambjóðenda með uppbrettar ermar sem lofuðu gulli og grænum skógum.

Samt lagði 40% þjóðarinnar það á sig að kynna sér stefnu meira en 500 einstakra frambjóðenda, og taka þátt í persónukosningum sem í raun eru algjör nýlunda að undantöldum forsetakosningum þar sem aðeins fáeinir eru í framboði þegar best lætur. 

Þá útkomu tel ég því nokkuð góða.

Margir verða eflaust til að gagnrýna hana og segja að ekki hafi nægilega vel til tekist. Þeir sömu ættu að hugleiða það að þetta er aðeins byrjunin. Á þessari reynslu er vel byggjandi í  framtíðinni.

 Að gagnrýna "dræma" þátttöku í kosningunum og telja hana rýra umboð þingsins á einhvern hátt, er dálítið likt því að gagnrýna ungabarn fyrir að pissa á sig.

Kosningaþátttaka líklega um 40%