Allir geta náð háum aldri...

þú þarft bara að lifa nógu lengi, er haft eftir Elísabetu Bretadrottningu í ræðu sem hún hélt á áttræðisafmæli sínu 2006. Elísabet hefur aldrei þurft að óttast ellina og hefur því ekki ástæðu til að líta á hana göngudeildina í fordyri helvítis eins og svo margir jafnaldrar hennar í Bretlandi.

En þá að aðalefni pistilsins; aldur og elli.

Í áratugi hafa niðurstöður rannsókna á lífi fremdardýra (prímata) höggvið skarð í hugtökin sem við notum til að skilgreina mennsku hins viti borna manns (homo sapiens).

Líffræðilegir frændur okkar, aparnir, nota vissulega verkfæri og sýna jafnvel merki um óeigingjarna fórnfýsi (altruism) og samvinnu. Sumir þeirra stunda kynmök án þess að ætlunin sé að fjölga tegundinni og aðrir geta sýnt af sér skipulagt en tilgangslaust ofbeldi eins og maðurinn er svo þekktir fyrir. -

Lengi vel var haldið að langlífi mannsættarinnar væri sérkenni hennar. Haldið var að önnur dýr enduðu ævidaga sína fljótlega eftir að getan til að tímgast fjaraði út.

Ekki lengur.

Nýjar rannsóknir sem birtar hafa verið í vísindaritinu Science, sýna að bæði apar og apakettir eldast  á  mjög svipaðan hátt og maðurinn. Kvendýr eru langlífari en karldýr og ung árásargjörn karldýr lifa skemmst, rétt eins og gerist og gengur meðal manna.  Aldurskeið apa er líka álíka langt og mannsins.

Langlífasta manneskja sem vitað er um með vissu, er  franska konan Jeanne Louise Calment. Hún var fædd 21 febrúar árið 1875  og lést 4. ágúst árið 1997 þá 122 ára og 164 daga gömul.

En miðað við sumar aðrar tegundir eru bæði apar og menn ekki hálfdrættingar þegar kemur að langlífi. 

 

Í október 2007 aldursgreindu vísindamenn við Bangor háskólann í Norður-Wales aldur kúfskeljar sem veidd var við Ísland og var aldur hennar talinn milli 404 til 410 ár með því að telja árhringina og var skelin þannig greind sem elsta dýr jarðarinnar. 

Af spendýrum  mun  langlífastur Norðhvalur (Balaena mysticetus), einnig nefndur grænlandssléttbakur og grænlandshvalur. Í dýrum sem veiddust seint á síðustu öld hafa fundist spjótsoddar sem taldir eru meira en 150 ára gamlir. Elsti Norðhvalurinn sem vitað er um, náði 211 ára aldri.

Risaskjaldbökur (Aldabrachelys gigantea) verða einnig mjög gamlar.  Frægust þeirra er Adwaita (nafn hans á sanskrít merkir  "hin eini og sanni") sem dvaldist stærsta hluta ævi sinnar, í dýragarðinum í Kolkata á Indlandi. Þangað kom hann árið árið 1875 þá fimm ára gamall. Adwaita skreið endanlega inn í skel sína árið 2006 og hafði þá skakklappast um í meira en 256 ár.

 

Meðal fiska er hinn japanski Hanako, skrautfiskur af koi tegundinni eflaust aldursforsetinn. Hann klaktist úr árið 1751 og átti marga eigendur um ævina. Hann geispaði síðasta gúlsopanum árið 1977 þá 226 ára.

 

Af fuglum ku það vera hinn blá guli macaw Charly sem náð hefur hæstum aldri. Hann skreið úr egginu árið 1899 og var 106 ára þegar hann dó árið 2005.

 

 

Elsta lífveran á skrá er líklega fura sem gekk undir nafninu Prometheus. Hún var 4844 ára þegar hún hætti að bæta við sig árshringjum árið 1964. Elsta lífveran á lífi í dag er önnur fura, kölluð Meþúsalem, en hún er 4842 ára gömul.

 

 

Mótsagankenndar niðurstöður

Já, og hvað finnst þér svo um foringja flokkanna, spurði markaðsrannsóknafyrirtækið MMR sem kannaði álit almennings til persónueiginleika nokkurra stjórnmálaleiðtoga. Niðurstöðurnar endurspegla fyrst og fremst áhugaleysi almennings um þetta fólk. Áhugaleysið virðist svo mikið að svörin eru út í bláinn og  niðurstöðurnar þess vegna augljóslega mótsagnakenndar.

Sem dæmi lendir Jón Gnarr í efsta sæti yfir þá sem fólk telur heiðarlegastan en í nesta sæti yfir þá sem standa við eigin sannfæringu. Það er sem sagt heiðarlegt í hugum fólks að standa ekki við eigin sannfæringu.

Þá vekur það athygli að sá sem lendir í fyrsta sæti yfir þann sem mestu leiðtogahæfileikana hefur ,þ.e. Steingrímur, er með er með aðeins tæp 15% á bak við sig.

Aðeins tæp 9% telja Bjarna Ben fæddan leiðtoga og hinir fá minna. Þetta er afar einkennilegt miðað við að Bjarni Ben er formaður í flokki sem byggir fyrst og fremst á stuðningi við sterkan leiðtoga, frekar en við málefni og pólitíska stefnu.

Kannski þessi litli stuðningur við Bjarna sé tilkomin af því hversu óheiðarlegur hann er talinn. Aðeins tæp 11% telur hann heiðarlegastan.

Steingrímur er frá Venusi, Jóhanna frá Mars

Pólitísk viska eru tvö orð greinilega í mótsögn við hvert annað. Samt gerir fjöldi kvenna og manna tilraun til þess á hverjum degi að samræma þau .

Stundum heldur maður að það hafi tekist, eins og þegar einhver stjórnmálskríbentinn notar frasann "hver hugsandi maður". Blekkingin varir alveg þangað til að maður sér að hann á við sjálfan sig.

Eða þegar einhver frambjóðandinn notar frasann "hver skynsamur kjósandi" lætur maður hrífast, þangað til að það verður ljóst að aðeins er átt við þá sem ætla að kjósa hann.

Hér koma nokkur dæmi um pólitíska visku.

*Guð er sjálfstæðismaður og jólasveinninn samfylkingarmaður.

*Steingrímur er frá Venus, Jóhanna frá Mars.

*Óumdeildur.... er stafað leiðinlegur.

*Skylda minnihlutans er einfaldalega að vera alltaf á móti öllu og koma aldrei með neinar tillögur.

* Ekkert lyftir skapinu í flokknum meira en yfirvofandi aftaka eldri frammámanns/konu í honum.

* Að vera þingmaður elur á hégómagirninni en sveltir sjálfsvirðinguna.

* Óháður er maður sem vill taka pólitíkina úr pólitíkinni.

* Því meira sem þú lest og kynnir þér pólitíkina, því sannfærðari verður þú um að hver flokkur er verri en hinir flokkarnir.

* Minnihlutahópar hafa næstum alltaf rétt fyrir sér.

Sjöundi dagur í paradís

Eins og svo margir aðrir hreifst ég mjög af mynd  Guðmundar Thorsteinssonar, Sjöundi dagur í paradís, í fyrsta sinn sem ég sá hana.

Bíldudalsprinsinn Muggur vann þessa klippimynd úr glitpappír árið 1920 í Danmörku þar sem hann bjó og óhætt er að fullyrða að hún sé ásamt altaristöflunni í Bessastaðakirkju hans þekktasta verk.

Myndefnið er afar sérkennilegt og ekki endilega auðlesið. Heiti myndarinnar bendir okkur strax í rétta átt.

Bæði í Kristni og Íslam er orðið paradís notað yfir aldingarðinn Eden og himnaríki. Orðið er komið úr forn-persnesku og þýðir garður alsnægta. Úr persnesku ratar það inn í bæði grísku (parádeisos) og Hebresku (pardes).

Myndin sýnir alskeggjaðan karlmann í kjól  eða kirtli  á göngu niður að árbakka eða stöðuvatni. Á eftir honum koma tvær kirtilklæddar og afar fíngerðar en kynlausar verur. Öll þrjú bera geislabauga. 

Í vatninu vappa háfættir vaðfuglar, hugsanlega trönur og handan lagarins sést kengúra með afkvæmi sitt í pokanum. Tré og annar gróður er forsögulegur í útliti.

Mér finnst því langlíklegast að sögusvið mundarinnar sé aldingarðurinn Eden og vatnið sé fljótið sem rann frá Eden til að vökva aldingarðinn, og kvíslaðist þaðan og varð að fjórum stórám, eins og því er lýst í sköpunarsögunni.

Eins og sagan er sögð í fyrstu Mósebók voru Adam og Eva ekki lengi í Paradís. Þau áttuðu sig á að það var mikill munur á réttu og röngu eftir að þau átu af skilningstrénu, og gátu því ekki lengur hagað sér eins og dýr merkurinnar.

Þess vegna urðu þau að yfirgefa Paradís og fara að yrkja jörðina.

Guð kærði sig ekki um að þau eða einhver annar kæmist aftur inn í garðinn og setti því "kerúbana fyrir austan Edengarð og loga hins sveipanda sverðs til að geyma vegarins að lífsins tré."

Kerúbar eru einskonar varðenglar og í skýringaritum Gyðinga við Tóruna segir að þessir englar hafi verið tveir og heitið Jophiel og Metatron.

Eftir að Guð hafði skapað alheiminn og rekið Adam og frú úr Paradís, var hann vitaskuld þreyttur og ákvað að hvíla sig. Hann vissi að Pardísargarðurinn var einmitt eini staðurinn sem hann mundi hafa frið. Deginum eftir að hann lauk sköpuninni ákvað hann að eyða í gönguferð um Paradís. Jophiel og Metatron sem gættu líka Guðs þegar hann var í hásætinu og slógust því í för með honum.

Og þetta held ég að hafi verið í huga Muggs þegar hann límdi saman listaverkið Sjöundi dagur í Paradís.

Mannát og Cheddar ostur

 Skál og skalli  er komið af "skulle" þ.e. höfuðkúpa og því líklegt að forfeður okkar á norðurlöndum hafi gert líkt og Bretar og drukkið veigar úr höfuðkúpum.  Alla vega notum við enn orðið skál. Orðskrípið "klingjum" náði aldrei  fótfestu í málinu, sem er bara vel.

Cheddar Skarð er reyndar betur þekkt fyrir ostinn sem þaðan kemur og er kenndur við skarðið.  Ég bloggaði um ostinn og mannátið í Cheddar skarði fyrir nokkrum árum. Þá grein má finna hér.

Bretar drukku vín úr hauskúpum

Nakin í fötum

Er það ekki reglan að þegar teknar eru nektarmyndir af einhverjum, er viðkomandi nakinn á myndunum? Er hægt að vera nakin og klæddur á sama tíma? Erum við kannski öll nakin í fötunum okkar? Þetta er frétt af konu sem lét "taka mynd af sér nakinni vafinni í lak".

Svo vildi til í morgunn að ég rak augun í þessa mynd af Sally, eiginkonu Johns Bercows forseta neðri deildar breska þingsins.

Á henni er hún vafin í lak sem gæti alveg eins verið grískur kjóll eða rómversk "tóka" klæði. Alla vega var hún ekki nakin, nema auðvitað innan undir lakinu. Já, Það er nokkuð víst að innan undir því var hún allsber.

Henni finnst það aulalegt að hafa látið taka þessa mynd af sér. Enn aulalegra var að hafa Big Ben turninn, elsta reðurtákn Lundúnaborgar, í bakgrunni myndarinnar. Sértaklega þar sem beðmál voru til umræðu í viðtalinu sem fylgdi myndinni. -

Annars er konan kunn af ýmsu misjöfnu. Hún var að egin sögn eitt sinn mikill brennivínsþambari og partýkona og það sem verra er, hún er rauðhærð.  

Nú reynir hún sitt besta til að verða bresk útgáfa af Cörlu Bruni, eiginkonu Nicolas Sarkozy Frakklandsforseta. Hún veit að það er sérstaklega mikill svipur með henni og Cörlu þegar þær stenda við hliðina á bændum sínum.

Var „alger auli"

The Boy from Brazil

Það hljóp óvænt á snærið hjá páfanum þegar að sex ára drenghnokka frá Brasilíu tókst að sleppa inn fyrir raðir lífvarða hans og ná af honum tali.

Siðareglur Vatíkansins banna svona hegðun algerlega en siðameistari páfa var fljótur að sjá þetta sem tækifæri fyrir fulltrúa Guðs á jörðu til að fara eftir orðum Krists; "Leyfið börnunum að koma til mín, bannið þeim það ekki því að slíkra er Guðs ríki."

Úr varð einnig ágætis tækifæri til bættra almenningstengsla því sagan og myndirnar af páfa að blessa barnið flugu um heimsbyggðina á örskammri stundu.

Siðareglur í Vatíkaninu eru nokkuð margar og sumar allfurðulegar. Þær sem mest snerta almenning eru reglurnar um klæðaburð ferðamanna sem heimsækja Vatíkanið. Hvorki karlar né konur mega vera í stuttbuxum, stuttu pilsi eða ermalausri skyrtu og bol, og skiptir þá engu hversu heitt er eða kalt í veðri.

Við formlega atburði gilda strangari reglur. Þá verða konur að klæðast síðum kjólum eða pilsum við ófleginn topp og hafa um höfuð sér svartan langan klút (mantillu), en karlar verða að vera í dökkum jakkafötum með bindi og alles.

 

Drengur braut siðareglur í páfagarði

Fyrsti rafmagnsgítarinn og drottningin af Hawaii

Í hálfa öld og gott betur hafa Íslendingar sungið "Sestu hérna hjá mér ástin mín" um leið og þeir hjúfra sig upp að einhverjum kærum við varðeldinn.  Ljóðið er eftir Jón Jónsson (1914-1945)  frá Ljárskógum en lagið er eftir síðasta einvald Hawaii eyja, Lili'uokalani drottningu sem samdi einnig upphaflega texta þess. Lagið heitir á frummálinu Aloha 'Oe. 

Lydia Kamakaʻeha Kaola Maliʻi Liliʻuokalani eins og hún hét fullu nafni,  (1838 – 1917) naut í æsku leiðsagnar Henry nokkurs Berger, sem var sendur til Hawaii af Vilhjálmi I Prússakonungi og keisara af Þýskalandi að beiðni Kamehameha V konungs Hawaii eyja. (Bróðir Liliʻuokalani)  

Berger sem hafði verið  konunglegur hljómsveitarstjóri í Þýskalandi, heillaðist fljótt eftir komuna til Hawaii af þjóðlögum eyjaskeggja. Hann hóf að skrásetja þau og færa í búning sem gerði þau aðgengileg vestrænum tónlistarmönnum.

Lili'uokalani drottning samdi fjölda laga en þeirra þekktust eru Aloha 'Oe og Drottningarbænin svokallaða, sem hún samdi í stofufangelsi eftir að henni hafði verið steypt af stóli af bandarískum og evrópskum kaupsýslumönnum í lok 19. aldar.  Lög hennar voru samt ekki gefin út í heild sinni fyrr en árið 1999.

Snemma á síðustu öld barst Hawaii tónlistin til Bandaríkjanna sem þá höfðu gert eyjarnar átta að hjálendum sínum. Tónlistin varð strax vinsæl, þótti bæði seyðandi og fögur, rétt eins og  húla-dans innfæddu kvennanna sem dilluðu mjöðmunum undir strápilsunum við taktþýða tónana.

Vinsældir tónlistarinnar tengdust einnig þeirri miklu umfjöllun sem Lili'uokalani drottning fékk um þetta leiti í Bandaríkjunum en a.m.k. tvær skýrslur sem unnar voru af sérstökum nefndum fyrir þingið og forseta landsins komust að því að hún hafði  verið rænd krúnunni og ólöglega hefði verið staðið að stjórnarmyndun landsins eftir að hún fór frá.

Hljóðfærin sem Hawaii tónlistin var leikin á voru í fyrsta lagi ukulele, smágítarinn sem Hawaiibúar  höfðu þróað út frá fjögra strengja hljóðfærinu braguinha,sem borist hafði til eyjanna með sjómönnum frá Portúgal. Annað aðalhljóðfærið var gítarinn sem sagan segir að fyrst hafi komið til Hawaii með mexíkönskum kúasmölum. Með því að setja harða strengi í gítarinn og nota síðan málmstykki til að þrýsta á strengina fékkst hinn sérstaki Hawaii ómur sem hljómaði líkt og  mansröddin. - Seinna voru gerðir þar sérstakir stálgítarar til að hljómurinn yrði sterkari.

Upp úr 1925 var Hawaii tónlistin orðin svo vinsæl í Bandaríkjunum að margar hljómsveitir sem spiluðu ameríska sveitasöngva, tóku tónlistarstefnuna upp á sína arma og spiluðu Hawaii tónlist á milli sveitalaganna. Auk þess blönduðu þær Hawaii hljóminum inn í sveitatónlistina. Þetta gekk alveg upp því hljóðfæraskipanin var eins í hljómsveitum sem spiluðu Hawaii tónlist og sveitatónlist. Brátt fóru einnig stærri hljómsveitir að flytja Hawaii tónlist,  þótt sá hængur væri á að erfitt var að heyra í stálgítarnum innan um marga lúðra, trommur og píanó.

Lausnin á lélegum hljómburði stálgítarsins fannst árið 1931 þegar að tónlistar og uppfinningamaðurinn George Beauchamp, smíðaði fyrsta rafmagnsgítarinn. Eftir nokkra tilraunastarfsemi fékk hann Rickenbacker Electro til að framleiða þessa uppfinningu sína sem nefnd var Steikarpannan, vegna þess að gítarnum svipaði nokkuð til þess eldhúsaáhalds. Gítarinn var gerður úr áli og er einnig þekktur undir  framleiðslunúmerinu A-22.

Margir eru þeirrar skoðunar að rokktónlistin hefði aldrei orðið til ef rafmagnsgítarinn hefði ekki komið til sögunnar.

Bannað að prumpa í Malaví

Í suðaustur Afríkuríkinu Malaví standa fyrir dyrum miklar lagabætur. Í landinu sem stundum er kallað "Hið heita hjarta Afríku"  búa um 14 milljónir og eru um 80% þeirra kristnir og 13% tilheyra Íslam. Landið komst síðast í heimsfréttirnar þegar að poppdrottningin Madonna flaug þangað til að kaupa sér barn.

Lögin sem  til stendur að samþykkja varða hverskonar hegðun fólks á almannafæri og eiga auðvitað að stuðla að bættari samskiptum þess og að meira tillit verði tekið til náungans en hingað til hefur tíðkast í landinu.

Í yfirskrift lagabálksins sem lýsir tilgangi þeirra, kemur fram að lögin eigi aðallega að refsa þeim sem trufla trúarlegar samkomur, gangi illa um grafreiti og brjóti gegn velsæmi kvenna.

Þau taka samt hvergi til stærsta félagslega vandmáls landsins,  sem er að 12% fullorðna eru smitaðir af HIV.

Lögin munu banna vopnaburð, slagsmál og einvígi, að bera ljúgvitni, að eyðileggja sönnunargögn, koma undan eignum sem ríkið á tilkall til og að leysa vind á almannafæri.

Ákvæði lagana um prump hefur að vonum vakið mikla athygli, ekki síst utan Malaví.  Margir hafa velt því fyrir  sér hvernig hægt verði að framfylgja slíkum lögum, einkum þegar kemur að börnum og gamalmennum sem litla stjórn hafa á þessum hluta af eðlilegri starfsemi líkamans.

Undirstaða mataræðis í Malaví er maís en undanfarin ár hefur uppskerubrestur verið árviss og fæða landmanna því afar misjöfn að gæðum.

Þeir sem mæla fyrir lögunum segja að viðrekstur á fundum sé of algengur og til mikillar truflunar og þess vegna eigi að banna hann með lögum.

Að auki sé það staðreynd að þeir sem mest leysi vind í landinu séu glæpamenn. Glæpamenn borði verstan mat og því framleiði þeir meira gas en aðrir. Líkur séu því mestar á að það verði glæpamenn sem þegar hafi eitthvað slæmt á samviskunni,  sem lendi í fangelsi vegna þessarar lagasetningar.

Vísifingur og langatöng

Sagan segir að Hinrik V Englandskonungur hafi ávarpað hermenn sína fyrir orrustuna við Agincourt árið 1415. Hann sagði þeim að Frakkar hefðu hótað því, að ef þeir hefðu sigur, mundu þeir höggva af vísifingur og löngutöng hægri handar allra ensku langbogaskyttnanna. Þá fingur notuðu skytturnar einmitt til að spenna streng bogans.

Þessa orrustu hundrað ára stríðsins unnu hins vegar Englendingar og þess vegna gengu langbogaskytturnar þeirra framhjá frönsku föngunum og rák fingurna tvo sigri hrósandi upp í loftið.

Þannig varð til sá siður meðal enskra bogaskytta að heilsast með því að sýna þessa tvo fingur, þannig að lófinn snéri út á við. Þegar að lófinn snéri inn á við varð kveðjan aftur á móti að dónamerki.

Meðfylgjandi ljósmynd sem er frá árinu 1901, er trúlega í fyrsta ljósmyndin sem sýnir dónamerkið. Á henni sést verkamaður við Parkgate járnsmiðjuna í Rotherham gefa ljósmyndaranum til kynna með þessum ákveðna hætti (fuck off) að hann vill ekki láta mynda sig.

Seinna á 20 öldinni varð þessi enska bogaskyttuheilsa að sigurkveðju og síðan að alþjóðlegu friðartákni.

Eftir að seinni heimstyrjöldin hófst og bæði Belgía og Holland voru hernumin af Þýskalandi, stjórnaði fyrrum dómsmálaraðherra Belgíu Victor de Laveleye, útsendingum Breska ríkisútvarpsins( BBC) til hinna herteknu landa. Til að efla samstöðu meðal þjóðanna, lagði hann til að fólk gerði V að tákni andstöðu sinnar við hernámið. V stóð fyrir victoire á frönsku og vrijheidá hollensku.

Að auki lét BBC hefja alla þætti sem sérstaklega voru ætlaðir fólki í hernumdum löndum Evrópu, á því að spila opnunarstef fimmtu symfóníu Beethovens, en taktur þess, þrjú stutt og eitt langt, er táknið fyrir V í mors stafrófinu. -

Kaldhæðnin sem fólst í því að höfundur verksins var þýskur, og heiti inngangsins "örlögin banka á dyrnar" fór ekki fram hjá neinum sem eitthvað þekkti til tónlistar.

Samtímis hóf Winston Churchill að nota V merkið við hvert tækifæri. Fyrst beindi hann lófanum inn á við og eru til af honum nokkrar myndir þar sem hann gefur fuck off  táknið í stað sigurtáknsins.

Churchill sem var af aðalsættum breytti ekki tákninu fyrr en einhver útskýrði fyrir honum að táknið sem hann notaði, oft með vindilinn á milli fingranna, væri í raun argasta ókurteisi meðal verkamanastéttarinnar. -

Margir aðrir leiðtogar bandamanna notuðu einnig sigurtáknið og héldu því áfram löngu eftir að stríðinu var lokið, eins og t.d. Charles de Gaulle sem lauk hverri ræðu sem hann flutti til ársins 1969 á að gefa sigurkveðjuna.

Árið 1967 ferðaðist Richard Nixon vítt og breitt um Bandaríkin til að kynna forsetaframboð sitt. Hann notaði sigurkveðjuna í upphafi og enda hverrar ræðu og flassaði henni hvar sem hann fór.

Hippahreyfingin sem var þá í miklum uppgangi, var að mörgu leiti í andstöðu við Nixon og stefnu hans, byrjuði samt að nota sigurkveðjuna sem friðartákn.

Í augum hippa var allur sigur fólgin í friði. - Upp úr 1969 þegar myndir höfðu birst af John Lennon með puttana upp að myndavélinni,  varð táknið þekktara sem alþjóðlegt friðartákn frekar en sigurtákn og er það enn.