Ég er að deyja...úr hlátri

Atli Húnakonungur (406-453)er einn af illræmdustu persónum sögunnar. Á fyrri helmingi fimmtu aldar lagðist hann í landvinninga í Asíu og Evrópu og eyddi gjarnan þeim þorpum og byggð sem á leið  hans urðu allt frá útjaðri Kína í austri til landamæra Rússneska heimsveldisins í vestri. Hann lést, eftir því sem best verður séð, af blóðnösum sem hann fékk á brúðkaupsnótt sína. Hann var grafinn ásamt miklum fjársjóði en þeir sem tóku gröfina og báru hann til grafar voru allir aflífaðir af ótta við að þeir segðu frá staðsetningu grafarinnar.

Breski leikarinn George Sanders (1906-72) fékk óskarsverðlaun fyrir túlkun sína á skapilla leikhús-gagnrýnandanum í kvikmyndinni "All about Eve". Hann fór einnig með aðal-hlutverkið í myndinni "Death of a scoundrel" 1956 og seinna kennara sem fremur sjálfsmorð í kvikmyndinni "Village of the Damned". Samkvæmt litlum miða sem fannst á dánarbeði hans, framdi hann sjálfsvíg vegna þess hve honum leiddist.

Eftir að hafa orðið fyrir kúlunni sem leiddi hann til dauða, hrópaði mexíkanski uppreisnarmaðurinn Pancho Villa til nærstadds blaðamanns: " Ekki láta þetta enda svona. Segðu þeim að ég hafi sagt eitthvað".

Þótt að Bobby Leach (1858-1926) hafi brotið næstum því hvert einasta bein í líkama sínum, lifði hann það af að láta sig gossa niður Niagarfossa  1911 í sérstakri tunnu. Hann náði sér að mestu og ferðaðist víða um heiminn eftir það og skemmti fólki með frásögnum af þessari svaðilför. Á einni slíkri söguferð á götu á Nýja Sjálandi rann hann á bananahíði og fékk svo slæmt höfuðhögg að hann dó.

John Sedwick (1813-54) hét hershöfðingi einn bandarískur og tók hann þátt í borgarastyrjöldinni milli suður og norðurríkjanna. Síðustu orð hans voru: " Þeir geta ekki einu sinni hæft fíl á þessu færi".

 

Þegar að ein kunnasta kvikmyndaleikkona Bandríkjanna Joan Crawford lá fyrir dauðanum ákvað bústýra hennar og líklegast hennar eina vinkona að biðja fyrir henni. Um leið og Crawford heyrði í vinkonu sinni við rúmgaflinn reisti hún sig upp við dogg og sagði: "Þú skalt ekki dirfast að biðja Guð um að hjálpa mér". Hún var ekki lögst aftur á koddann áður en hún var dáin.

Hinn hugprúði franski heimspekingur Voltaire (1698-1778) var oft í mótstöðu við ríkjandi hefðir og viðtekna trú síns tíma þótt hann færi í öllu að hinum ströngu 18. aldar lögum. Þegar að prestur einn á dánarbeði Voltaire bað hann um að afneita djöflinum svaraði heimsspekingurinn: "Svona nú sér minn, þetta er ekki tíminn til að eignast nýja óvini".

Síðustu ár ævi sinnar leitað hið mikla bandaríska ljóðskáld Walt Whitman(1819-92) í djúpum sálar sinnar að fáeinum framúr skarandi orðum sem verða skildu hans síðustu orð sem hann mundi skilja eftir sem síðustu arfleifð sína til handa mannkyninu. Hann gafst upp á endanum og síðasta orð hans var "Shit".

Albert Einstein(1879-1955) sagði síðustu orð sín á dánarbeði sínu en heimurinn fær aldrei að vita hver þau voru því hjúkrunarkonan hans skyldi ekki þýsku.

 

Laukur

Það er haft fyrir satt að af öllum grænmetistegundum í heiminum sé mest ræktað af tómötum og kartöflum. En það grænmeti sem víðast er notað ku vera laukurinn. Laukur er notaður í fleiri réttum í fleiri löndum en nokkuð annað grænmeti. Sumstaðar er hann notaður til bragðsauka í réttum en annarsstaðar eldaður til átu einn og sér.

Egyptar til forna notuðu lauk á báða vegu en fyrir 5000 árum var laukur algengasta grænmetið á meðal þeirra. 

Á miðöldum í Evrópu var laukurinn einnig algengasta tegund grænmetis sem hægt var að fá ásamt ættingja sínum graslaukinum.

Laukur hefur ætíð verið talinn afar hollur matur og getað virkað sem meðal við ýmsum kvillum. Það tíðkaðist að hengja lauk yfir húsdyr til að varna sóttum eins kóleru, taugaveiki og jafnvel svarta dauða inngöngu í húsin.

Egyptar héldu skrá yfir 8000 kvilla sem þeir töldu læknanlega með lauk. Laukur og hvítlaukur voru ein aðal fæðutegund þrælanna sem byggðu píramídana og  laukleifar fundust t.d. í gröf sjálfs Tuts konungs.  

Mismunandi tegundir af villtum laukum voru einnig brúkaðar til átu og sem lyf af Indíánum norður Ameríku. Þá, sem í dag, var laukur oft notaður sem vörn eða lyf við kvefi.  Svartfeta-mæður drukku lauk-te í stórum skömmtum þegar þær höfðu ungabörn á brjósti til að börnin mættu fá í sig sjúkdómavarnar-eiginleika lauksins. Fyrir utan kvefið, var laukur notaður af þeim við höfuðverkjum og ennisholu-stíflun var losuð með að anda að sér reyk frá brennandi laukum.  

Hinn illræmdi keisari Rómaveldis Neró, er sagður hafa etið mikið af lauk til að bæta söngrödd sína., enda annálaður tónlistarunnandi. En hann átti víst enga fiðlu enda ekki  búið að finna þær upp.

Í dag eru um 20 billjón pund af lauk framleidd í heiminum.

En orðið laukur á ekki endilega við um grænmetið eitt, eða eins og segir á vísindavefnum góða;

Laukur er einnig notaður um það besta af einhverju. Þannig er talað um að einhver sé laukur ættarinnar og orðasambandið að stíga í laukana merkir að 'lifa í sæld'. Líklegt er því að herðandi forliðurinn sé sóttur til merkingarinnar 'það besta af einhverju' og laukrétt sé því eitthvað sem er svo rétt að það getur ekki verið réttara.

Orð sem öllu breyta

Eins og komið hefur fram í fréttum kom til rósturs á fundi málvísindamanna í gær þegar þeir kynntu niðurstöður sínar úr árlöngum rannsóknum á Galaxíu, hinu heilaga riti 90% jarðarbúa. Málvísindamenn hafa unnið hörðum höndum í 12 ár að flokka og endurþýða  hin nýju Galaxíu gögn sem fundust fyrir 15 árum á Tunglinu. Nú hafa niðurstöður þeirra verið gerar opinberar og þær eru líklegar til að valda miklum usla, sérstaklega í röðum einlægra Galaxíu átrúenda sem telja að allt í Galaxíu bókinni sé heilagt orð Guðs almáttugs og það beri að skilja nákvæmlega eins og það er skrifað.

Víst er að margar af niðurstöðum málvísindamananna munu valda umtali og talverðum breytingum á lífi fólks, en engin eins og sú fullyrðing að hin alkunna setning "Bíll er þvottavél" sem á sínum tím gjörbylti gerð bíla í heiminum, sé ekki rétt.  Þessi setning úr Galaxíu "Bíll er þvottavél" er auðvitað orsökin að því að fólk hefur í aldir reynt að nota bíla sína sem þvottavélar og jafnvel gert misheppnaðar tilraunir til að hanna bifreiðar sem eru líka þvottavélar. Þær tilraunir hafa aftur á móti leitt til enn flóknari umræðu og deilna því margir benda á að slíkt samræmist ekki anda ritningargreinarinnar.

Sú aðferð, að setja óhreint tau inn í bílinn, fylla hann upp með vatni og þvottaefni og fá svo fjölskylduna í lið með sér til að hrista bílinn og skekja, er enn sú eina sem er almennt viðurkennd sem rétta leiðin til að uppfylla öll skilyrði ritningargreinarinnar hvað bókstaf og anda varðar. Í ljósi þessa eru hinar nýju upplýsingar málvísindamannanna en meira sláandi og eftirmáli hennar enn algjörlega ófyrirsjáanlegur.

Á sögulegum fundi þar sem niðurstöðurnar voru kynntar í gærdag kom fram að í upprunalegum texta Galaxíu er setningin "Bíll er þvottavél" í fjórum orðum þótt  í flestum þýðingum  telji setningin aðeins þrjú orð.

Í upprunalega textanum eru það orðin, "bíll" sem er augljóst og auðskilið. Orðið "er" kemur næst en það getur einnig þýtt "að eiga" eða "skal vera". Þar næst er orðið "þvo" og að lokum orðið "vél". Snemma á sjöttu öld E.G. komu fræðimenn sér saman um að orðin "þvo" og "vél" gætu aðeins átt við og þýtt "þvottavél".

Það sem olli öllu fjaðrafokinu á fundinum var þegar vísindamennirnir tilkynntu að orðið vél hafi í raun átt að vera;  orðið "vel". 

Þeir sögu ennfremur að það hefði komið í ljós að blekið í kommunni yfir E-inu sé af allt örðum uppruna enn það sem notuð var til að skrifa allt annað í bókinni með. Ekki er vitað hvernig þessi mistök urðu en helst menn að því að "komman" sé kaffisletta.  Setningin í sinni upphaflegri merkingu á því að hljóma svona; "Bíl skal þvo vel."

 

 

Sköpun, þróun eða hvort tveggja?

Fyrir stuttu skrifaði ég greinarstúf um hættuna sem ég tel að stafi af bókstafstrú og öfgafullum birtingarmyndum hennar í samfélaginu. Við greinina voru gerðar vel yfir 300 athugasemdir og tóku þær fljótt á sig svip þess karps sem við þekkjum svo vel af bloggsíðum sem gerðar eru út á það eitt, að því er virðist, að færa sönnur á að sköpunarsaga Biblíunnar standist vísindalega skoðun.

Ég dró mig fljótlega til hlés í þeirri umræðu og svaraði m.a. ekki a.m.k. tveimur fyrirspurnum sem beint var til mín um afstöðu mína til þróunarkenningarinnar út frá persónulegum trúarlegum skoðunum mínum.

Um sama leiti skrifaði ágætur bloggari Kristinn Theódórsson góða gein sem hann nefnir Sköpunarverk Guðs og þar í athugasemd geri ég einmitt grein fyrir því sem um var spurt í umræðunum á minni síðu.

Um leið og ég vil vekja athygli á grein Kristins endurbirti ég hér athugasemd mína við hana sem mér finnst alveg geta staðið sem grein út af fyrir sig. Ég feta þannig í fótspor Arnars Pálssonar sem einnig gerði athugasemd við grein Kristins og birti hana síðan sem sér bloggfærslu sem hann nefnir Dýr skynja dauðan.

Athugasemd mín er svar við spurningu Kristins; "Ertu þú, Svanur, sannfærður um að gögnin bendi til þess að samviskan, kærleikurinn, "sálin" og fleira séu frá einhverju vitrænu afli komin, en geti ekki verið lífræn afleiðing greindar?"

Sem betur fer hefur mannkyninu fleygt áfram í vísindalegi þekkingu og jafnvel þótt erfðafræðin sé enn ung erum við að byrja að fá svör við ýmislegu sem okkur var áður hulin ráðgáta.

Hvaða ályktanir er hægt að draga af þeirri staðreynd að maðurinn hefur eitt síðustu 50.000 árum (og kannski miklu lengur) í að koma sér upp hegðunarmunstri, lagabálkum og öðrum þáttum siðmenningar sem beinast að stórum hluta að því að stjórna og jafnvel bæla niður hvatir sem eru honum erfðafræðilega eiginlegar?

Tökum sem dæmi kynhvöt mannsins. Um daginn kom frétt um það (hún olli talverðu umtali hér á blogginu og var um margt misskilin) að karlmönnum væri eðlilegt samkvæmt erfðafræðinni að breiða gen sín út sem víðast. Þess vegna væri eðlileg svörun við þessu að konur drægjust að þeim karlmönnum (hinum ótryggu) vegna þess að afkomu-gen þeirra væru virkari. Einkvæni stangast sem sagt á við þessar lífrænu hvatir. - Hvaða vitleysis hugmyndir eru þá í gangi um einkvæni og hjónabönd? -

Þróun hugmynda manna um eignarrétt er annað dæmi. Hverskonar lífríki gerir ráð fyrir því að tegundinni sé best borgið með því að 2% af heildinni ráði yfir og eigi 95% af lífsviðurværi hennar? NB að við erum ekki maurar eða býflugur þar sem líffræðilegar forsendur forsjár af þessu tagi eru augljósar. Hvaða óyndisaukalimur þróunarinnar getur orsakað þessa hegðun?

Allt sem ég hef lesið um trúarbrögð og mankynssögu í bland við það litla sem ég þekki til vísinda leggst á eitt með að álykta að maðurinn sé tvíeðla. Hann er dýr og í honum býr dýrseðlið og hann er vitsmunavera sem gerir dýrseðli hans hræðilegt láti hann undan því og hann er vitsmunavera af því hann er meira en afurð lífrænnar þróunar. Þessi sérstaka lífræna þróun hans, þurfti að vera all-sérstæð eins og Óskar kemur inn á, (munurinn á okkur og dýrunum (við erum líka dýr) er þumallinn.. án hans hefðum við enn verið að flýja hýenur í afríku upp í tré ;) til þess að andlegir kraftar hans gætu komið í ljós. Þumallinn hjálpar okkur að ná gripi á áhöldum sem urðu til þess á undarverðum tíma að við sendum apa út í geiminn langt áður en við voguðum okkur sjálfir þangað.

Trú og trúarbrögð eru enn ein erfðafræðilega "mótsögnin". Tilraunir til að skýra fyrirbrigðið með eðlislægri hræðslu við líffræðilegan dauðann eða sem tilraun okkar til að gera áætlanir um framtíðina standast ekki.

Neanderdalsmaðurinn gerði sér altör í hellum sínum og gerði hinum dauðu grafir án þess að hafa ástæðu til að sýna neina fyrirhyggju um framtíð sína frekar en aðrar tegundir mannapa. Hann var veiðimaður og safnari. Samt átti hann greinilega sér átrúnað. Óttinn við dauðann er að mínu mati menningarlegt fyrirbæri. Líffræðilega verður líkaminn  með aldrinum stöðugt óhæfari til lífs og erfðafræðilega erum við eins og dýrin hvað það varðar að ef ekki væri fyrir menningarlega þætti, mundum við skríða afsíðis án nokkurrar hræðslu og deyja. Við deyjum meira að segja á hverjum degi án þess að hræðast meðvitundarleysið.

Meðvitundin um sjálf okkur, án tillits til greindar, er annað.

Stundum er sagt að einhver api hafi greind á við sjö ára barn. Samt mundum við aldrei líta svo á að lítil börn hafi ekki sjálfsmeðvitund eða að hún sé í réttu hlutfalli við greind þess. Heili mannsins virðist afar flókið tæki. Við vitum ekki einu sinni til hvers megnið af honum er. Hann getur t.d. skipt um svæði eða tekið í notkun fyrir skemmd svæði önnur heil, fyrir starfsemi sína. Þetta bendir til að hugurinn sé ekki háður heilanum að öllu leiti.

Hugurinn sem reyndar vinnur eftir því sem við best vitum aðeins í gegnum heilann, er svo sterkur að hann fær yfirstigið lögmál líffræðinnar. Með jákvæðu hugarfari styrkist ónæmiskerfið og veikist að sama skapi við depurð og neikvæðni. Það eru sem sagt hugmyndafræðilegar ástæður frekar en líffræðilegar, fyrir ákveðinni hegðun líkamans.  Frægt er dæmið um manninn sem lokaðist inn í frystigám í New York á sjöunda áratugnum og fraus í hel. Lík hans sýndi öll einkenni þess að hann hafði króknað úr kulda. Það sem vakti undrun lækna var að frystigámurinn var ekki í gangi og hitastigið inn í honum var um 11 stig.

Persónulega er ég því  sannfærður um að maðurinn sé sál (andleg vera og óefnisleg orkueining.Gott dæmi er eins og sólargeisli sem er frá sólinni en ekki hluti af henni lengur) í dýrslegum líkama. Grunnhvatir hennar birtast í manninum í þörfinni til að þekkja og elska. Þessar grunnþarfir kontrasta stöðugt við dýrseðli okkar og er nauðsynlega forsenda fyrir það sem við getum kallað þroska og sá sameiginlegi þroski er það sem við köllum siðmenningu.

Hvort tilvist sálar leiði endilega af sér tilvist Guðdóms er svo annað mál en ég er einnig sannfærður um að svo sé.

Falsað silfurmen og ráðagóðir munkar

Fyrir all-nokkrum árum fannst lítið silfurmen í grafreit nokkrum,  þegar tekið var fyrir húsgrunni nálægt fornrómversku þorpi sem heitir Shepton Mallet og er hér í Somerset á Bretlandi.

Menið þótti minna um margt á annað men sem grafið var upp í Sussex fyrir meira en 100 árum og er geymt á þjóðminjasafninu í London. Menið frá Shepton Mallet er með áletruninni ´ChiRho' sem er forn kristið tákn fyrir nafn Krists og er samsett úr fyrstu tveimur stöfum nafnsins hans á grísku sem eru svipaðir X og P í okkar stafrófi.

Eftir nokkrar rannsóknir Breska Safnsins (The Bristish Museum) á meninu var það lýst elsti "kristni" munurinn sem fundist hefur á Bretlandseyjum og gröfin elsta kristna gröfin sem fundist hefur í Evrópu. Erkibiskupinn af Canterbury; Lord Carey lét smíða eftirlíkingu af meninu (nema að hún var tvöfalt stærri) og skartaði því við öll tækifæri í skrúða sínum. Hann gerði síðan menið að tákni embættis síns.  

Þorpsbúar létu ekki á sér standa og auglýstu þennan fund hvað þeir gátu og brátt fóru að streyma pílagrímar til staðarins.

Nú hefur komið í ljós eftir nákvæmari rannsóknir á meninu að silfrið, sem það er gert úr, er frá 19. öld.

Menið er sem sagt falsað.

Ekkert er vitað um hver falsarinn er eða hvað fyrir honum vakti en ágiskanir hafa heyrst um að hann hafi e.t.v. viljað koma í veg fyrir að verksmiðjuhúsnæði það sem nú stendur á staðnum, yrði byggt.

Auðvitað er Biskupinn miður sín yfir þessum tíðindum og íbúar Shepton Mallet segja að "töfrar staðarins hafi horfið".

Satt að segja minnir þetta atvik um margt á fund munkanna í Glastonbury árið 1190. Svo illa vildi til að klaustur þeirra brann til kaldra kola árið 1184 ásamt öllum helgimunum og safni líkamahluta af dýrlingum sem þar voru varðveittir.  Tekjur klaustursins komu að stórum hluta frá pílagrímum sem greiddu vel fyrir blessun þeirra og fyrir að fá að berja herlegheit þeirra augum. Þegar að munkarnir tóku grunninn að nýju klaustri vildi svo vel til að þeir fundu gröf Arthúrs konungs og drottningu hans Guinevere. Þetta vissu þeir af því að undir hellunni sem lá á gröfinni fundu þeir silfurkross með áletrunni Hic iacet supultus inclitus rex Arturius in insula Avallonis sem merkir "Hér liggur grafinn hinn frægi Atrhúr konungur, grafin á Avalon eyju."

Kross þessi var samt fljótur að hverfa og eftir stóð þessi teikning sem gerð var af honum.

Það er auðvitað óþarfi að taka það fram að Glastonbury varð strax og er enn, vinsælasti ákvörðunarstaður pílagríma í Bretlandi.

 

 

Hvenær deyrð þú?

Viltu vita hvenær þú munt deyja? Ef ekki,  þá skaltu ekki fara á þennan link og svara nokkrum laufléttum spurningum, því ef þú svarar þeim eftir bestu vitund mun "lífreiknirinn" segja þér nákvæmt dánardægur þitt.

Samkvæmt honum mun ég deyja í júlí 2031 og á því um 8300 daga eftir ólifaða svo fremi sem ég verði ekki fyrir slysi. Ef þið hugrökku sálir, viljið vita, og láta svo aðra vita hvenær klukkan glymur ykkur, gjörið svo vel. 

Spurningin sem brennur á mér er hvort tryggingarfélögin hafi aðgang að svona reiknum :) og e.t.v. það sem mikilvægara er; hvort þau taki mark á þeim

 

 

Eru fegrunaraðgerðir orðnar lýtaaðgerðir?

Þegar ég var strákur las ég sögu frægs læknis sem var einn af þeim fyrstu lagði fyrir sig lýtalækningar. Ég hreyfst af göfugri hugsjón hans. Fólk sem hafði fengið alvarleg áverka á andliti  í slysum eða hafði fæðst með áberandi lýti eignaðist von. En lýtalækningar eru eitt og svokallaðar fegrunaraðgerðir annað. Eða þannig er það skýrt á fróðlegri síðu Ólafs Einarssonar lýtalæknis þar sem segir m.a.  

"Lýtaaðgerðir eru framkvæmdar til að lagfæra ástand vegna sára, sýkinga eða lýta sem eru afleiðingar slysa og áverka af ýmsu tagi, t.d. til að græða bruna-, legu- eða leggjarsár og til að laga afleiðingar eftir slík sár. Þá eru lýtaaðgerðir framkvæmdar til að lagfæra meðfædda vansköpun af ýmsu tagi. Lýtaaðgerðir eru einnig framkvæmdar við uppbyggingu brjósta hjá konum sem hafa misst brjóst vegna krabbameins. Sjúkratryggingar koma að lýtaaðgerðum af þessu tagi, sbr. reglugerð nr. 471 um greiðslur sjúkratrygginga fyrir lýtalækningar og fegrunaraðgerðir. Sjá síðu um gjaldskrá. Fegrunaraðgerðir eru hins vegar framkvæmdar í því augnamiði að fegra eða bæta útlit eða endurheimta yngra útlit. Einstaklingar sem leita slíkra aðgerða teljast ekki sjúkir eða bera menjar áverka eða slysa. Almannatryggingar taka engan þátt í kostnaði við slíkar aðgerðir. Dæmi um fegrunaraðgerðir eru andlitslyfting, augnlokaaðgerðir, brjóstastækkun o.fl. "

Miðað við útkomuna á mörgum þeim sem á síðustu árum hafa undirgengist skurðaðgerðir er eins og þessum hugtökum hafi verið snúið við. Fegrunaraðgerðir eru orðnar lýtaaðgerðir. Alla vega finnst mér árangurinn ekki til bóta. Dæmið sjálf af þessum myndum.

Mickey Rourke, vinsæll leikari og sjarmör á miðjum níunda áratugnum. Hann stundaði mikla eiturlyfja og vínneyslu og lenti í miklum erfiðleikum með sjálfsmyndina. Hann hefur undirgengist fjölda aðgerða til að breyta og bæta útlit sitt. Útkoman er vægast sagt á hina leiðina.  Nýjasta kvikmyndin hans "Glímumaðurinn" hefur hlotið mikið lof gagnrýnenda.

 

Michael Jackson þarf ekki að kynna. Stjörnufréttir síðustu ára hafa gert lífshaupi hans góð skil. Afleiðingar "æskuþráa" hans eru sársaukafullar þeim sem álíta.

 

Þessi kona er móðir Sylvester Stallone. Hún heitir Jackie Stallone og hefur gert sitt besta til að halda sér í dofnandi ljósinu af syni sínum og í því tilefni gengist undir hnífinn, að mínu viti nokkrum sinnum of oft.  

 

 

Að lokum kemur hér myndasyrpa af drottningu "fegrunaraðgerðanna"kattarkonunni Jocelyn Wildenstein. Hún hefur lifað afar skrautlegu lífi eftir að hún skildi við mann sinn Alec í framhaldi af framhjáhaldi hans með rússneskri ljósku. Hún virðist staðráðin í því að halda elli kerlingu til hlés (hún er rétt sextug) og þetta er árangurinn, öllum æskuelexírleitendum til varnaðar.

Rapa Nui, lexía fyrir heiminn

Allt frá því að Hollendingar komu fyrst til Rapa Nui á páskasunnudag 1722, eyjanna sem nú eru þekktar undir nafninu Páskaeyjar, hefur hróður þeirra sem jarðnesk paradís farið um heiminn. Þeir sem heimsótt haf eyjarnar standa dolfallnir yfir steinstyttunum stóru á ströndinni við Moais flóa og spyrja; hvers vegna voru þær höggnar, hvernig voru þær fluttar, hversvegna standa þær þar sem þær standa, o.s.f.r. Svörin eru ekki flókin og svipar til um það sem virðist hafa gerst um  heim allan á mismunandi tímum, hvort sem um er að ræða Stonehenge í Bretlandi eða Píramída í Egyptalandi. Fæstir spyrja mikilvægustu spurningarinnar, hvers vegna eru stytturnar allar eins? Þær standa þarna og horfa til himins tómum augnatóftum án skilnings þegar tungl og sól renna um himinhvolfið fyrir ofan þær.

En jarðnesk paradís er ekki gerð úr tómum endurtekningum. Þessi steinandlit eru merki um samfélag manna sem mistókst að stíga fyrstu skrefin í átt að þróun vitsmunalegrar þekkingar og þar með til stighækkandi siðmenningar.

Páskaeyjar eru meira en 1700 km frá næstu byggðu eyjum í vesturátt sem eru Pictcairn eyjar. Til Juan Fernandez eyja í austri eru um 2500 km, en það eru eyjarnar þar sem Alexander Selkirk, hinn upprunalegi Robinson Crusoe varð strandaglópur á 1704.

Slíkar fjarlægðir verða ekki sigldar nema að til komi þekking á gangi himintunglanna og stöðu stjarnanna sem geta vísað þér leið. En hvernig komust frumbyggjarnir til eyjanna spyrja þá einhverjir. Því er auðsvarað, af slysni. Það er óumdeilt. Spurningin ætti miklu fremur að vera, hvers vegna sigldu þeir ekki burtu? Þeir komust hvergi vegna þess að þeir höfðu ekki þekkingu á gangi himintungla sem gátu vísað þeim leiðina. Og hversvegna ekki? Á suðurhimni sést pólstjarnan ekki. Við vitm að hún er mikilvæg vegna þess að jafnvel fuglar nota hana í förum. Þess vegna eru farfuglar miklu algengari á norðurhveli jarðar en suðurhvelinu.

Frumbyggjar Rapa Nui, Páskaeyja, voru sem sagt strandaglópar. Eyjarnar voru jarðnesk Paradís að því leiti að nóg var að bíta og brenna sem hægt var að safna með tiltölulega lítilli fyrirhöfn. En þá skorti þekkingu og þá skorti það sem kveikir og er eðlilegur farvegur nýrrar þekkingar, samneyti við annað fólk af öðrum toga en það er sjálft.

Af Rapa Nui fólkinu, ekki bara stöðnun þeirra listrænt og andlega séð, heldur einnig hvernig frumbyggjarnir voru langt komnir með að eyðileggja umhverfi sitt af vanþekkingu,  er hægt að læra ákveðna lexíu. Sérstaklega ættu þeir sem hafa einangrað sig hugmyndafræðilega frá meginstraumi þekkingaröflunar í heiminum í dag, þ.e. vísindunum, að huga að örlögum Rapa Nui. Annars er hætt við að þeir verði að andlegum styttum líkt og stara upp í himinn á Páskaeyjum, allir eins, allir blindir og allir steinrunnir.

Sköpunarsinnar í USA eru hættulegir öðrum jarðarbúum.

Þróun er margslungin. Aðeins lítill hluti Þeirra sem fjalla um þróun hvort sem þeir eru með eða á móti, hafa lagt vinnu í að skilja í smáatriðum hvað þróun er. Ef þú kallar þróun feril  frá einföldum lífverum til flókinna, geta líffræðingar bent þér á að það sé ekki allskostar rétt. Ef þú kallar þróun kenninguna um að hinir hæfustu komist af, munu líffræðingar segja þér að það sé aðeins hluti af mörgum þáttum sem stjórna þróun.  Fullyrtu að að þróun sé staðreynd og líffræðingar munu segja þér að hún sé líka kenning.  Segði að hún sé kenning og líffræðingar munu segja þér að hún sé líka staðreynd.  Það er ekki að furða þótt margir hristi hausinn yfir þessu og spyrji af hverju sé ekki til einfalt svar við spurningunni hvað er þróun.

Svarið er auðvitað að vísindalegar staðreyndir eru jafn einfaldar eða flóknar og náttúran leyfir og náttúran tekur ekki tillit til þeirrar þarfar margra okkar að fá allt skýrt í fimm sekúndna löngum setningum. Það gilda sömu lögmál hvað þetta varðar; um vísindi og heimsspeki. Eðli viðfangsefnisins krefst nákvæmni og þolinmæði.

Sköpunarkenning Biblíunnar er ómótstæðilega aðlaðandi (fyrir þá sem ekki vilja leggja á sig að skilja) og einföld. "Guð gerði það."  Heimspekilega forsendan sem gengið er út frá er svo einföld að börn geta skilið hana. "Þú getur ekki sannað að Guð sé ekki til". Framhaldið er auðvelt. Þú þarft engar skýringar því þú hefur allt sem til þarft í hnotskurn í sköpunarsögu Biblíunnar. Og það er satt, vegna þess að efnislega er sköpunarsagan svo einföld að hún rýmast auðveldlega í hnotskurn.

Í flestum löndum hins vestræna heims er sköpunarsagan sem betur fer ekki kennd í skólum sem möguleg skýring á tilurð alheimsins.  Þessu er því miður ekki eins farið í Bandaríkjunum. Þetta skýrir að hluta þá gjá sem er að myndast milli heimsmyndar Bandaríkjamanna og Evrópumanna.

Í Bandaríkjunum hafa sköpunarsinnar svokallaðir (ég á við þá sem trúa á bókstaflega túlkun sköpunarsögu gamla testamentisins) reynt að spyrna gegn þróunarkenningunni á öllum sviðum mannlegs samfélags. Fræðileg og vísindaleg deila þeirra var stutt og snörp og þeir töpuðu þeirri umræðu skiljanlega snemma á 20 öldinni. Í dag reyna fáir sköpunarsinna að nota vísindi að einhverju ráði til að verja þá fásinnu að jörðin sé aðeins 6000 ára gömul og að allar lífverur jarðarinnar fyrr og síðar hafi myndast í því formi sem þær eru fyrir skipun Guðs og þær hafi síðan siglt með Nóa í syndaflóðinu.

Eftir að málefnalega umræðan var töpuð reyndu sköpunarsinnar að taka málstað sinn fyrir dómstólanna. Kirkjufeðrunum til forna hafði gagnast sú aðferð ágætlega á þeim tíma þegar lög og biblíubókstafur fóru saman. En ekki í þetta sinn. Sköpunarkenningin stóðst ekki fyrir dómsstólum.

Sköpunarsinnar voru ekki á því að gefast upp og tóku baráttu sína inn á það svið sem fæstum reglum lýtur þ.e. stjórnmálanna. Þar loks náðu þeir árangri. Talið er að 45% Bandaríkjamanna trúi því að Guð hafi skapað manninn í núverandi mynd fyrir 6000 árum.

Nú er svo komið að vinsælustu stjórnmálmenn Bandaríkjanna eru dyggir stuðningsmenn hinnar biblíulegu sköpunarkenningu. Þar með vísa þeir á bug niðurstöðum sem byggja á fjölda mismunandi vísindagreina og sanna að þróun er hluti af náttúrunni.

Þeir draga þar með í efa fjölda vísindalegra staðreynda sem eru undirstöðuatriði í líffræði, læknisfræði, efnafræði og jafnvel stærðfræði. Þeirra skoðun er að Guð hafi skapað heiminn eins og honum er lýst í Biblíunni og láti hann bara líta út eins og Vísindin lýsa honum til þess að reyna á trú okkar. Þannig virkar t.d. geislafræðin ekki í þeirra augum því hún sannar að til eru hlutir í alheiminum og á jörðinni sem eru meira 6000 ára gamlir.

Allt í efnafræðinni og lífræðinni sem sanna að sumir hlutir geti ekki verið til nema af því  að þeir hafa fengið hundruð þúsundir ára til að myndast, eru falsvísindi í þeirra augum.

Nú reyna pólitíkusar sem aðhyllast sköpunarsöguna meira að segja að fá skóla til að breyta gildi Pi til samræmis við þá tölu (slétta 3) sem grunnflötur musteri Salómons í Biblíunni var reiknaður út frá.

Fáfræði er skaðleg og sköpunarkenningin sem hluti af pólitískri sannfæringu stjórnmálamanna í Bandaríkjunum gerir þá hættulega öðrum jarðarbúum. Ef heldur fram sem horfir verður litið á afleiðingu bókstafstrúar Votta Jehóva sem ekki vilja þiggja blóð þegar þeir þurfa á blóðgjöf að halda, sem smá sérvisku, miðað við afleiðingarnar af afneitun vísinda í þeim mæli sem sköpunarsinnar gera.

John Steinbeck og kaleikurinn helgi

Einn fremsti og fjölhæfasti rithöfundur Ameríku á síðustu öld John Steinbeck er líklega frægastur fyrir bækur sín "Mýs og menn" (1937) og  "Þrúgur reiðinnar" (1939) sem lýsa eymd og ömurleika lífsins í Bandaríkjunum í kreppunni miklu. Hann hlaut bókmenntaverðlaun Nóbels árið 1962.  

Steinbeck er minna kunnur fyrir tilraun sína til að endursegja miðalda-hetjusögu Thomas Malory; Le Morte d'Arthur, sem hann kláraði aldrei en var samt gefin út eftir andlát hans árið 1976. Bókin er kölluð The Acts and Deeds of King Arthur and his Noble Knights,og inniheldur einnig bréf og frásagnir sem lýsa þessari merku tilraun Steinbecks

John Steinbeck hóf undirbúning að ritun sögunnar árið 1956 og varðveist hafa merkilegar heimildir um þróun þess verks í bréfum sem hann skrifaði útgáfustjóra sínum Elizabeth Otis og góðvini sínum Chase Horton. Af þeim er aðskilja að Steinbeck hafi áætlað að eyða ekki minna en tíu árum í ritun bókarinnar sem hann lýsir sem mesta og mikilvægasta verki lífs síns. "Þetta verður mesta verk lífs míns og veitir mér mestu ánægjuna" skrifar hann í einu bréfanna 1958.

Hann fór til Englands árið 1957 og aftur 1958 til að afla sér heimilda og árið 1959 dvaldist hann í níu mánuði við rannsóknir sínar á ferð um Bretland. Hann ferðaðist víða og komst meðal annars yfir eintak af upphaflegu útgáfu William Caxton á verki Malory, frá seinni hluta fimmtándu aldar. Hann heimsótti  fæðingarstað Malory í Warwickshire og flesta staði sem tengdust goðsögninni um Arthúr konung. Þar á meal Glastonbury og Tintagel. Að auki safnaði hann bókum, ljósmyndum, örfilmum og fjölda skjala um viðfangsefnið. Hann sagðist hafa farið til Englands til að fá tilfinningu fyrir legu landsins, lit á mold, mýrum heiðum og skógum, en umfram allt til að reyna að nálgast Thomas Malory sjálfan.

Malory heillaði Steinbeck og til eru óvenju miklar heimildir um feril hans frá 15 öld.  Fyrir utan að vera ljóðskáld og þingmaður var Sir Thomas Malory ofbeldisfullur glæpamaður. Meðal annarra glæpa var hann árið 1449 ásakaður fyrir að hafa setið fyrir og drepið  Buckingham greifa, og hann var sekur fundinn fyrir nauðgun og fjárkúgun árið 1450. Sagt er að  Le Morte d'Arthur hafi verið samin og skrifuð í fangelsi. "kannski er ég að að leitast við að sameina bestu og herramannslegustu skrif miðalda við grimmd höfundar þeirra" skrifaði Steinbeck til Chase Horton árið 1957.

Veturinn 1958/59 þjáðist Steinbeck af andleysi og hann ákvað að halda til Englands í von um innblástur. Hann skrifaði;

"Ég reiði mig á að Summerset gefi mér eitthvað nýtt sem ég þarf svo sannarlega á að halda. Það er von mín að Avalon komi mér í samband við hið forna, fornara en þekkingu, og að þetta verði mér stökkpallur að einhverju nýrra en þekkingu."(3 Jan. 1959)

Steinbeck kom til Plymouth ásamt þriðju konu sinni Elaine, um vorið 1959. Hann settist að í Discove í bænum Bruton í Summerset og leigði sér þar lítið hús. Eftirfarandi eru nokkrar glefsur úr bréfum hans til vina sinna í Ameríku frá þeim tíma.

"Sveitin er að verða girnileg eins og plóma.Allt er að springa út. Eikurnar eru að verða rauðar álitin eins og bólgnir hnappar áður en þær verða gráar og grænar." 

" Tíminn missir merkingu sína. Friðurinn sem mig hefur dreymt um er hér, raunverulegur, þéttur eins og steinn og veikur eins og eitthvað fyrir hendurnar".

"Ég er að reyna að skjóta kanínu út um gluggann. Þetta grey er svo saklaust og sætt. En hún er að éta allt kálið sem ég gróðursetti í garðinum hjá mér. Annað hvort verð ég að drepa hana eða vera án kálsins." 

"Ég get ekki lýst gleði minni. Á morgnanna vakna ég snemma til að hlusta á fuglana.Þá eru þeir uppteknir. Stundum geri ég ekkert klukkustundunum saman annað en að horfa og hlusta og frá þessum munaði kemur hvíld og friður og eitthvað sem ég get aðeins lýst sem "innhverfu". (In ness)
Og þegar að fuglarnir hafa lokið störfum sínum og sveitin vaknar fer ég upp í litla herbergið mitt til að skrifa. O tíminn milli setunnar og skrifanna verður styttri með hverjum deginum sem líður." 

Samkvæmt einni heimildinni var Arthúr  kristinn keltneskur stríðsherra sem lifði á hinum myrku miðöldum eftir að Rómverjar fóru frá Bretlandi. Hann barðist fyrir menningu og landi við innrásarseggina hina heiðnu og grimmu Engla og Saxa einhvern tíman á sjöttu öld E.K. Goðsögnin segir að hann hafi búið í Sommerset, orustan  við Mons Baden fór fram í Bath, Kamelot var í  South Cadbury, Vatnadísin hafðist við í vatninu neðan við Somerset hæðir sem áin Brue rennur í og Glastonbury var Avalon eyja, þar sem Arthur var grafinn ásamt hinum helga kaleik.

Avalon Malorys var staðsett í mið-Sommerset og fylgdi þannig hefð sem var hundruð ára gömul. Árið 1190 sögðu munkarnir í Glastonbury klaustri hafa fundið gröf Arthúrs og Guinevere. Fornleyfafræðin staðfestir að þarna mun hafa verið forn gröf en að konungurinn sem var og mun verða hafi verið fjarlægður úr henni. Árið 1607 lagði William Camden fram teikningu af letur-greyptum krossi sem honum hafði verið sagt að hefði fundist í gröf Arthúrs í Glastonbury og staðfesti að þar væri konungurinn grafinn og eiginkona hans.  

Steinbeck lauk aðeins við sjö fyrstu kaflana í bók sinni um Arthúr sem átti að verða magnum opus hans. Útgefanda hans þóttu þeir ófullnægjandi sem vændist eftir annarri samtímasögu. Sjálfur var Steinbeck ekki allskostar ánægður með skrifin. Hann fann ekki röddina sem hann leitaði að í Sommerset og fór að lokum frá Bruton hryggur og þunglyndur. Eins og svo margir aðrir fann hann ekki hinn helga kaleik sem hann leitaði svo ákaft að.  

Samt sem áður var Steinbeck afar ánægður með dvöl sína í  Sommerset. Hann gaf heldur aldrei algjörlega upp á bátin að hann mundi klára bókina um Arthúr á næstu tíu árum. Og hann gleymdi aldrei Bruton. Á dánarbeði sínu í Desember 1968 spurði hann Elaine konu sína; Hvað tími var bestur sem við áttum saman?" Þau svöruðu eins. "Tíminn sem við dvöldumst í Discove".