John Steinbeck og kaleikurinn helgi

Einn fremsti og fjölhæfasti rithöfundur Ameríku á síðustu öld John Steinbeck er líklega frægastur fyrir bækur sín "Mýs og menn" (1937) og  "Þrúgur reiðinnar" (1939) sem lýsa eymd og ömurleika lífsins í Bandaríkjunum í kreppunni miklu. Hann hlaut bókmenntaverðlaun Nóbels árið 1962.  

Steinbeck er minna kunnur fyrir tilraun sína til að endursegja miðalda-hetjusögu Thomas Malory; Le Morte d'Arthur, sem hann kláraði aldrei en var samt gefin út eftir andlát hans árið 1976. Bókin er kölluð The Acts and Deeds of King Arthur and his Noble Knights,og inniheldur einnig bréf og frásagnir sem lýsa þessari merku tilraun Steinbecks

John Steinbeck hóf undirbúning að ritun sögunnar árið 1956 og varðveist hafa merkilegar heimildir um þróun þess verks í bréfum sem hann skrifaði útgáfustjóra sínum Elizabeth Otis og góðvini sínum Chase Horton. Af þeim er aðskilja að Steinbeck hafi áætlað að eyða ekki minna en tíu árum í ritun bókarinnar sem hann lýsir sem mesta og mikilvægasta verki lífs síns. "Þetta verður mesta verk lífs míns og veitir mér mestu ánægjuna" skrifar hann í einu bréfanna 1958.

Hann fór til Englands árið 1957 og aftur 1958 til að afla sér heimilda og árið 1959 dvaldist hann í níu mánuði við rannsóknir sínar á ferð um Bretland. Hann ferðaðist víða og komst meðal annars yfir eintak af upphaflegu útgáfu William Caxton á verki Malory, frá seinni hluta fimmtándu aldar. Hann heimsótti  fæðingarstað Malory í Warwickshire og flesta staði sem tengdust goðsögninni um Arthúr konung. Þar á meal Glastonbury og Tintagel. Að auki safnaði hann bókum, ljósmyndum, örfilmum og fjölda skjala um viðfangsefnið. Hann sagðist hafa farið til Englands til að fá tilfinningu fyrir legu landsins, lit á mold, mýrum heiðum og skógum, en umfram allt til að reyna að nálgast Thomas Malory sjálfan.

Malory heillaði Steinbeck og til eru óvenju miklar heimildir um feril hans frá 15 öld.  Fyrir utan að vera ljóðskáld og þingmaður var Sir Thomas Malory ofbeldisfullur glæpamaður. Meðal annarra glæpa var hann árið 1449 ásakaður fyrir að hafa setið fyrir og drepið  Buckingham greifa, og hann var sekur fundinn fyrir nauðgun og fjárkúgun árið 1450. Sagt er að  Le Morte d'Arthur hafi verið samin og skrifuð í fangelsi. "kannski er ég að að leitast við að sameina bestu og herramannslegustu skrif miðalda við grimmd höfundar þeirra" skrifaði Steinbeck til Chase Horton árið 1957.

Veturinn 1958/59 þjáðist Steinbeck af andleysi og hann ákvað að halda til Englands í von um innblástur. Hann skrifaði;

"Ég reiði mig á að Summerset gefi mér eitthvað nýtt sem ég þarf svo sannarlega á að halda. Það er von mín að Avalon komi mér í samband við hið forna, fornara en þekkingu, og að þetta verði mér stökkpallur að einhverju nýrra en þekkingu."(3 Jan. 1959)

Steinbeck kom til Plymouth ásamt þriðju konu sinni Elaine, um vorið 1959. Hann settist að í Discove í bænum Bruton í Summerset og leigði sér þar lítið hús. Eftirfarandi eru nokkrar glefsur úr bréfum hans til vina sinna í Ameríku frá þeim tíma.

"Sveitin er að verða girnileg eins og plóma.Allt er að springa út. Eikurnar eru að verða rauðar álitin eins og bólgnir hnappar áður en þær verða gráar og grænar." 

" Tíminn missir merkingu sína. Friðurinn sem mig hefur dreymt um er hér, raunverulegur, þéttur eins og steinn og veikur eins og eitthvað fyrir hendurnar".

"Ég er að reyna að skjóta kanínu út um gluggann. Þetta grey er svo saklaust og sætt. En hún er að éta allt kálið sem ég gróðursetti í garðinum hjá mér. Annað hvort verð ég að drepa hana eða vera án kálsins." 

"Ég get ekki lýst gleði minni. Á morgnanna vakna ég snemma til að hlusta á fuglana.Þá eru þeir uppteknir. Stundum geri ég ekkert klukkustundunum saman annað en að horfa og hlusta og frá þessum munaði kemur hvíld og friður og eitthvað sem ég get aðeins lýst sem "innhverfu". (In ness)
Og þegar að fuglarnir hafa lokið störfum sínum og sveitin vaknar fer ég upp í litla herbergið mitt til að skrifa. O tíminn milli setunnar og skrifanna verður styttri með hverjum deginum sem líður." 

Samkvæmt einni heimildinni var Arthúr  kristinn keltneskur stríðsherra sem lifði á hinum myrku miðöldum eftir að Rómverjar fóru frá Bretlandi. Hann barðist fyrir menningu og landi við innrásarseggina hina heiðnu og grimmu Engla og Saxa einhvern tíman á sjöttu öld E.K. Goðsögnin segir að hann hafi búið í Sommerset, orustan  við Mons Baden fór fram í Bath, Kamelot var í  South Cadbury, Vatnadísin hafðist við í vatninu neðan við Somerset hæðir sem áin Brue rennur í og Glastonbury var Avalon eyja, þar sem Arthur var grafinn ásamt hinum helga kaleik.

Avalon Malorys var staðsett í mið-Sommerset og fylgdi þannig hefð sem var hundruð ára gömul. Árið 1190 sögðu munkarnir í Glastonbury klaustri hafa fundið gröf Arthúrs og Guinevere. Fornleyfafræðin staðfestir að þarna mun hafa verið forn gröf en að konungurinn sem var og mun verða hafi verið fjarlægður úr henni. Árið 1607 lagði William Camden fram teikningu af letur-greyptum krossi sem honum hafði verið sagt að hefði fundist í gröf Arthúrs í Glastonbury og staðfesti að þar væri konungurinn grafinn og eiginkona hans.  

Steinbeck lauk aðeins við sjö fyrstu kaflana í bók sinni um Arthúr sem átti að verða magnum opus hans. Útgefanda hans þóttu þeir ófullnægjandi sem vændist eftir annarri samtímasögu. Sjálfur var Steinbeck ekki allskostar ánægður með skrifin. Hann fann ekki röddina sem hann leitaði að í Sommerset og fór að lokum frá Bruton hryggur og þunglyndur. Eins og svo margir aðrir fann hann ekki hinn helga kaleik sem hann leitaði svo ákaft að.  

Samt sem áður var Steinbeck afar ánægður með dvöl sína í  Sommerset. Hann gaf heldur aldrei algjörlega upp á bátin að hann mundi klára bókina um Arthúr á næstu tíu árum. Og hann gleymdi aldrei Bruton. Á dánarbeði sínu í Desember 1968 spurði hann Elaine konu sína; Hvað tími var bestur sem við áttum saman?" Þau svöruðu eins. "Tíminn sem við dvöldumst í Discove".

Athugasemdir

[Gulli litli, 14.9.2008 kl. 11:51]

Afar fróðlegt og skemmtilegt til aflestrar...

[Rut Sumarliðadóttir, 14.9.2008 kl. 12:07]

Svanur, ég verð að fara að baka og skúra, má bara ekki við því að leggjast í svona frásagnir. Geri það nú samt, þetta er svo intressant, eins og alltaf.

[Hólmdís Hjartardóttir, 14.9.2008 kl. 16:37]

það er bara góður skóli að lesa bloggið þitt.

[Svanur Gísli Þorkelsson, 14.9.2008 kl. 21:22]

Kæra Rut, Gulli minn og Hólmdís. Þakka þessar viðtökur og verði ykkur að góðu. Sjálfum þykir mér þessi þáttur í lífi Steinbecks afar merkilegur og kannski það merkilegasta sem ég hef bloggað um fram að þessu.

Satt að segja varð ég afar undrandi þegar ég fann þessa hálfköruðu bók hans og sá að hann var hreint út sagt heltekinn af þessari heillandi en ávanabindandi goðsögn um Arthúr konung.

Sjálfur hef ég lesið allt sem ég hef komist yfir um efnið og hef oft gælt við að bæta sjálfum mér við þann misjafnlega fríða hóp sem skrifað hefur bækur um efni. Kannski ég láti örlög Steinbecks í þessum efnum verða mér að lexíu.