2009 - Ár grímunnar

Það eru horfur á því að ár grímunnar sé að renna upp á Íslandi. Auðvitað hafa grímur verið brúkaðar á landinu fyrr. En núna eru það ekki bara læknar sem bera grímur þegar þeir framkvæma aðgerðir,  heldur nýtur gríman mikilla vinsælda meðal mótmælenda sem mótmæla með aðgerðum.  Svo hefur líka komið í ljós að miklu fleiri nota grímur á landinu en virtist vera. Sumum grímum er nefnilega ætlað að líta út eins og raunverulegt andlit.

Grímur hafa verið með mannkyninu frá alda öðli og notaðar í margvíslegum tilgangi. Þær eru jafnframt af misjafnri stærð og gerð. Stundum eru grímur gerðar svo stórar að þær hylja allan líkamana eins og tíðkast meðal frumbyggja Ástralíu og stundum svo smáar að þær passa bara á fingurgómana eins og fingurgrímur Inúíta í Kanada og á Grænlandi sem þeir brúka þegar þeir segja hver öðrum sögur.  

Almennt eru grímur notaðar til verndar, til að leynast, til sýningar eða skemmtunar.

Grímurnar á Íslandi eru einnig fjölbreyttar út af fyrir sig. Þær vinsælustu um þessar mundir eru í formi felufélaga sem stofnuð voru af bröskurum til að koma undan fé sem þeir svindluðu út úr saklausum almenningi víða um heiminn. Íslenska þjóðin keppist nú við að greiða þessar skuldir fyrir þá.

Þá eru einnig andlitsgrímur í formi klúta, líkt og bófarnir í gömlu cowboy-hasarmyndunum notuðu til að engin þekkti þá, að verða vinsælli og vinsælli.  Auðvitað þekktu allir krakkarnir í bíóinu bófana, en samt  virtust þeir alltaf ná  að plata lögguna.

Ekki nema von að  klútaklæddu mótmælendurnir haldi að þeir geri það sama þegar þeir mæta á vettvang til mótmæla.

 Klútunum ásamt lambhúshettunum er Þegar best lætur ætlað að uppfulla öll almenn notagildi grímunnar, vera til verndar, til að leynast, til sýningar og til skemmtunar.

Þá eru líka hinar svokölluðu pólitísku grímur afar vinsælar. Þær eru aðallega gerðar úr lygum og falsi. Fólk í pólitík heldur nefnilega að það sé afar sniðugt að gefa eitthvað í skyn með orðum en gera svo allt annað, reyna að blekkja andstæðingana og hnekkja þannig á þeim. Meðal pólitíkusa er nánast engin grímulaus. Pólitíkin er nefnilega lauslátasta tíkin í bænum og hún ríður aldrei við einteyming.

Mini-me

Það er byrjað að sýna eina umferðina enn af "Big Brother" þáttunum hér í Bretlandi. Mér hefur lengi þótt þessir "raunveruleikaþættir" einskonar andleg viðundrasýning.  Í þetta sinn er fyrrverandi frægu fólki eða næstum því frægu, boðið til vistarinnar í húsinu sem er vaktað af upptökuvélum allann sólarhringinn.

Meðal þeirra eru Latoya Jackson, Mutya Buena fyrrverandi Sugababes stúlka og svo er þarna líka afar smávaxinn náungi sem heitir Verne Troyer. Hann er þekktastur fyrir að leika Mini-me í tveimur af þremur grínþvælukvikmyndunum um Austin Powers.

Í enskumælandi löndum kýs smávaxið fólk að láta kalla sig "Litle people" (sem ég þýði litla fólkið) í stað dverga en einkenni sjúkdómanna sem valda smæð þess er samt enn kennt við dverga eða "Dwarfism".

Að sjá Verne þarna án gerfis vakti mig til umhugsunar um atvik sem átti sér stað heima á Íslandi fyrir nokkrum árum. Þegar ég vaknaði morgun einn árið 2002 að mig minnir, laust því niður í huga minn að það væri ár og öld síðan ég hafði séð dvergvaxna persónu á götu úti í Reykjavík. Þegar ég var að alast upp var það alvanalegt að rekast á smávaxið fólk í flestum byggðarlögum landsins. Hvað hafði orðið af öllu litla fólkinu?

Ég tók upp símann og hringdi niður á fæðingadeild Landspítalans og fékk þar samband við yfir-fæðingalækninn. Hann tjáði mér að ekki hefði fæðst nema einn dvergvaxinn einstaklingur á Íslandi síðustu tuttugu árin eða eftir að skimun fóstra varð að reglu frekar en undantekningu. Hann sagði mér að ef þess sæust merki að fóstur gætu verið haldin einhverjum af þeim 200 sjúkdómum sem  valdið geta dvergseinkennum (þar sem yfirleitt er miðað við að fullvaxinn yrði einstaklingurinn minni en 147 sentímetrar), kysu mæðurnar að eyða þeim.

Einhvern tíman á unglingsárunum var mér gefin bók sem ég hélt mikið upp á. Hún hét "Very Special people" og fjallaði um lífsbaráttu fólks sem á sínum tíma voru álitin viðundur. Mörg þeirra sem komu við sögu í bókinni neyddust til að sjá fyrir sér með því að sýna sig fyrir gjald og réðu sig til Ringling Bros. and Barnum & Bailey sirkussins sem starfrækur var í Bandaríkjunum á fyrri hluta síðustu aldar. Á meðal þeira var fjallað um litla fólkið sem varð heimsfrægt eins og Tom-Thumb og eiginkonu hans Laviniu-Warren sem þrátt fyrir smæð sína lifðu hamingjusömu og innihaldsríku lífi.

Í Bandaríkjunum hefur litla fólkið myndað með sér samtök sem telja yfir 6000 meðlimi. Þeim samtökum hefur orðið mikið ágengt við að kynna málstað lítils fólks og vekja almenning til umhugsunar um stöðu þeirra í samfélaginu. Þau beita sér m.a. fyrir því að litla fólkið sé ekki opinberlega niðurlægt eins og t.d. gert var þegar svokallað "dvergakast" varð á tímabili að sýningaríþrótt.

Á vesturlöndum finnast hinar svokölluðu "viðundrasýningar" ekki lengur en víða annarsstaðar, einkum þar sem samfélagsaðstoð og læknisþjónusta er af skornum skammti, neyðast oft þeir sem hafa alvarleg líkamlýti að vinna fyrir sér með því að sýna sig fyrir greiðslu.

Slíkt er algengt á Indlandi og víða í Asíu.  Í Indonesíu starfar  hópur fólks sem kallar sig  The Clan eða "Gengið". Ég ætla ekki að hafa mörg orð um lýti eða neyð þessa fólks því sjón er sögu ríkari. Myndbandið sem ég kræki á hér að neðan sýnir einhver verstu líkamslýti sem ég hef séð og því er vert að vara viðkvæma við því. THE CLAN

Getur þú ráðið þessa gátu?

Eitt sinn var auðugur konungur í ríki sínu sem átti fagra dóttur. Þegar hún varð gjafvaxta þyrptust að vonbiðlarnir en enginn þeirra þótti boðlegur fyrir hina glæstu og gáfuðu prinssessu. Sjálf var hún hæst ánægð með stöðu mála uns dag einn að tveir prinsar úr fjarlægu ríki komu ríðandi á fráum fákum sínum í konungsgarð.

Prinsarnir sem hétu Pí og Pan voru bræður og þóttu bráðefnilegir í alla staði. Þeir urðu strax afar ástfangnir af prinsessunni og ekki mátti milli sjá hvor dáði hana meira. Konungurinn var svo hrifinn af þeim að hann sagði dóttur sinni að hann mundi gera sér að góðu hvorn þann sem hún veldi fyrir mannsefni og láta þeim ánægður eftir ríki sitt eftir sinn dag. En þá kom í ljós að konungsdóttirin gat alls ekki gert upp á milli prinsanna.

Eftir talsverða umhugsun ákvað hún að leggja fyrir þá þraut til að leysa. Prinsarnir komu frá landi þar sem kappreiðar voru afar vinsælar og eins og áður er  getið riðu þeir báðir afburða klárum. Prinsessan boðaði báða á fund sinn og sagði þeim hvað hún hugðist fyrir. 

Bauð hún þeim að ríða í einn dag í suður frá höllinni út á eyðimörkina. Ekki væri hyggilegt fyrir þá að slá af hestum sínum á þeirri leið því við sólarlag skyldu þeir að snúa til baka og gilti nú að fara sér sem hægast því sá mundi vinna hönd hennar hvers hestur kæmi síðar inn um hallarhliðið.

Prinsarnir sem báðir voru miklir keppnismenn en jafnframt yfir sig ástfangnir af konungsdóttur, féllust á þetta. Næsta morgun héldu þeir á stað og keyrðu hesta sína sem mest þeir máttu til að komast sem lengst frá höllinni svo þeir mættu eiga sem lengst að fara er þeir snéru til baka. 

Við sólarlag þegar þeir snéru við voru þeir samt samhliða. Þeir létu nú hesta sína lötra áfram og sjálfir voru þeir orðnir svo þreyttir að þeir gátu varla haldið augunum opnum. Þannig riðu þeir alla nóttina og þegar sólin kom upp brennandi heit morguninn eftir voru þeir orðnir örþreyttir. Þegar þeir sáu vinjar framundan komust þeir að samkomulagi að þeir mundu báðir á um stund og brynna hestum sínum og hvílast.

Eftir fimm klukkustunda stopp brá nú svo við að þeir komu á þeysireið aftur út á eyðimörkina og stefnu í átt til hallarinnar. Hvöttu þeir hestana sem mest þeir máttu alveg þangað til að þeir riðu í gegn um hallarhliðið og var þá Pí aðeins hálfri hestlengd á undan Pan.

Spurningin er; hver fékk konungdótturina og hvers vegna?

Íslendingar, Gazaströnd og forsjónin

Íslensk stjórnvöld verða að þakka forsjóninni þessa dagana fyrir að þeir eiga ekki sæti í öryggisráði sameinuðu þjóðanna. Þar hefðu þeir þurft að taka afstöðu með eða á móti fordæmingu á innrás Ísraelsmanna á Gaza.

Miðað við hik forsætisráðherra til að fordæma aðgerðirnar fyrir hönd íslensku ríkisstjórnarinnar, hefðu Íslendingar eflaust haldið tryggð við stefnu Bandaríkjanna í utanríkismálum og kosið gegn fordæmingu og frekari aðgerðum SÞ til að stöðva árásina og þar með gert alla Íslendinga eina ferðina enn samábyrga fyrir ódæðisverkunum.

Þrátt fyrir að utanríkisráðherra hafi persónulega fordæmt innrásina er ég ekki viss um að þau sjónarmið hefðu orðið ofaná við borð öryggisráðsins ef til þess hefði komið.

Bandaríkjamenn hafa komið sér upp ákveðnu flokkunarkerfi  þar sem kveðið er á um við hverja má tala og hverja ekki, hverjir eru réttdræpir og hverjir ekki.

Fram að þessu eru allar alvöru samningaviðræður við Hamas (flokkaðir sem hryðjuverkamen) útilokaðar vegna afstöðu Bandaríkjanna. Þeir hindra jafnframt aðrar þjóðir heimsins í sameinuðum aðgerðum til að stöðva blóðbaðið í krafti neitunarvalds síns í öryggisráðinu.

Einbeittur vilji ísraelska stjórnvalda til að ráða niðurlögum Hamas án tillits til þess hversu mörg börn og saklausir borgarar deyja, árásir þeirra á hjálpaskýli sameinuðu þjóðanna og sjúkrahús, setur Ísraelsstjórn greinilega í sama flokk og notaður er til að skilgreina hryðjuverkamenn.

Hvað þarf til að íslensk stjórnvöld sendi frá sér skýlausa fordæmingu á miskunnarlausum og stöðugum drápum á saklausu fólki?

Ég held að það sé alveg sama hvernig málin snúast á Gaza, því þeir sem eru nú við völd á íslandi hafa sýnt það og sannað að þeir eru persónulega siðlausir og taka með sér það siðleysi yfir á þann pólitíska vettvang sem þeir starfa á.

"Það er afar erfitt að skrifa héðan" - Bloggað frá Gaza

Í hvert sinn sem ég sný til baka til Gaza til að skrifa mæta mér nýjar hörmungar.

"þeir skjóta sprengjukúlum sínum á Awda sjúkrahúsið" í   Jabaliya, segir fréttatilkynningin. Þar er starfsfólk af mörgum þjóðernum og  við hliðina á honum er lögregluvarðstöð. Einn af sjúkraliðunum fékk sprengjubrot í höfuðið en lifði.

Í morgun var tala þeirra sem hefur verið slátrað 521 og 3000 liggja særðir - Að sitja við hlið látinna eða deyjandi er nú orðið eðlilegt. Blóðið sem lekur af börunum í sjúkrabílnum safnast saman í poll og ég var varaður við af sjúkraliða að hann væri í þann mund að ná til yfirhafnar minna baka til í bílnum.  Hvað gerði það til? Mér hryllir ekki lengur við blóðinu eins og fyrir viku. Dauði fyllir loftið og göturnar í Gaza, ég get ekki lagt á það meiri áherslu að þetta er raunveruleikinn.

Þetta er upphafið síðustu fæsrlu þessa aðila frá Gaza.  

Bloggið heldur áfram á ensku.

Á bloggsíðunni hans eru að finna myndir úr starfi hans. 

Á blogginu lýsir hann hvernig sjúkraliðar þurfa að leita að bensíni á sjúkrabílana, 70% íbúa Gaza séu án drykkjarvatns, hvernig sjúkrahjálp er kerfisbundið takmörkuð af her Ísraelsmanna, hvernig öll sjúkrahús á Gaza eru nú yfirfull og birgðasnauð og hvernig úraníum er að finna í særðum líkömum Gazabúa eftir uran húðaðar kúlur Ísraelsmanna.

Alla færsluna og fleiri er að finn HÉR

Breskt fjölmiðlafóður

Því lengur sem ég dvelst hér í Bretlandi, verða mér ljósara hversu gegnsýrt þetta samfélag er af ýmsum, að mínu mati, neikvæðum þjóðfélagsþáttum sem Ísland er verndað fyrir, einkum að ég tel, vegna mannfæðar sinnar.

Sem dæmi má taka eina birtingarmynd hinnar alræmdu stéttarskiptingar Breta sem sést á hinni endalausu og stöðugu leit að fólki sem hægt er að nota sem umfjöllunarefni í þau óteljandi slúður og "tísku" blöð sem gefin eru út í landinu á hverjum degi. Þótt á Íslandi þrífist slúðurdálkar, eru þeir jafnan fullir af erlendu slúðri frekar en íslensku og eru einkum notaðir sem uppfyllingarefni frekar en aðalefni. 

Hvergi í heiminum er "gula pressan" og sorpritaútgáfa jafn umfangsmikil og þurftafrek og í Bretlandi enda veltur afkoma þúsunda ljósmyndara, textapikkara, fótósjoppara og umbrotsfólks á því að réttur fjöldi nakinna konubrjósta og "réttra" nafna birtist í tenglum við þindarlaust gasprið. Áður var aðeins kónga og aðalsfólki landsins  til að dreifa, en á síðastliðnum 30 árum hefur það allt breyst.

Sú mikla eftirspurn eftir slúðri sem netmiðlar, dagblöð og tímarit skapa,  hefur orðið til þess að þróast hefur einskonar gagnkvæmt afkomu-samband milli þeirra sem langa til að verða frægir og þeirra sem þurfa að skaffa ákveðinn fjölda dálksentímetra á dag eða í viku af einhverju "bitastæðu". Oft bíða blaðaljósmyndarar sallarólegir í bílum sínum á kvöldin, þangað til hringt er í þá og þeim sagt af einhverjum slúðurberanum að nú sé liðið á leiðinni út úr klúbbnum eða partýinu. En hverjir skyldu það þá helst vera sem eftirsóttastir eru af mynda og  fréttahaukum landsins?

Margir trúðu því á sjöunda og áttunda áratug síðustu aldar að stéttaskiptingin í Bretlandi væri á undanhaldi. Ríka og fræga fólkið var þá oft lágstéttarfólk sem fékkst  rokk og popp tónlist, fótbolta eða kvikmyndaleik.

En nú þegar börn þessa fólks er að vaxa úr grasi, bregður svo við að þau taka stað foreldra sinna í sviðsljósinu, í flestum tilfellum ekki vegna hæfileika sinna, heldur bara af því að þau eiga fræga foreldra sem leyfa þeim að vera úti seint á kvöldin til að hanga í partýum með vafasömum wannabeeum og púðra hvítt á sér nefið.

Venjulega eru þetta ungar stúlkur sem heita nöfnum eins Peaches, Pixie eða Fifi Trixibelle (Bob Geldorfsdætur), Coco (Stingsdóttir) eða Kelly (Ozzadóttir). Um leið og stúlkum þessarar nýju elítu vaxa brjóst, eru þær komnar á for, inn og baksíður slefblaðanna og inn í runkminnið á öllum sem að þeim sem eftir þeim sækjast.

Auðvitað má segja að Bretar séu í þessu efni aðeins að herma eftir Könum, en í Bandaríkjunum er löng hefð er fyrir því að synir og dætur leikara og listafólks, feti í fótspor foreldra sinna. En það mega Kanar eiga að þeir gera þá kröfu til síns leikara-aðals að hann hafi snefil af hæfileikum til að eiga viðurkenningu og vinsældir skilið. Engin mundi t.d. brigsla þeim leikkonum Gwyneth Paltrow, Liv Tyler og Angelinu Jolie um hæfileikaleysi, þótt þær eigi allar fræga og ríka feður.

 

Víngarður Guðs í Ísrael

Í norður Ísrael teygir sig eftir ströndinni fjallgarður sem nefndur er Karmelfjall. Í norðurhlíðum þess rís borgin Haífa sem er þriðja stærsta borg Ísraelríkis. Borgin er oft sögð sú dýrasta í Ísrael þar sem margir af auðugustu borgurum landsins búa í henni. Eða eins og leigubílstjórinn sem ók mér eitt sinn frá Tel Aviv til Haifa orðaði það; "Borgin er ein af Pé-borgunum. Í Jerúsalem biður þú (Pray), í Tel Aviv leikur þú þér (Play) en í Haifa borgar þú (pay)."

Í Haífa búa bæði Arabar og Gyðingar eða um 270.000 manns og henni hafa ráðið yfir tíðina fyrir utan Gyðinga og forfeður þeirra, Byzantíumveldið, Arabar,Krossfarar, Ottómansveldið, Egyptar og Bretar.

Fjallgarðurinn sem er um 40 km langur er ekki ýkja hár eða rúmlega fimm hundruð metrar þar sem hann er hæstur. Víða við rætur fjallsins hafa fundist minjar um forn þorp og í þeim leifar af frumstæðum þrúgupressum. Heiti fjallsins Karmel þýðir reyndar á hebresku "Víngarður Guðs".

Í fjallinu eru  margir hellar sem einnig bera þess merki að hafa verið notaðir í langan tíma sem íverustaðir manna og húsdýra.

Reyndar fullyrða fornleyfafræðingar að á fjallinu sé að finna mannvistarleifar sem beri vitni um að þar hafi verið elsta og lengsta samfellda byggð manna í heiminum.

Árið 1931 fann Prófessor Dorothy Annie Elizabeth Garrod bein Neanderdals-konu sem nefnd var Tabun I og er talin meðal merkustu fornleyfafunda á síðustu öld. Bein hennar þóttu sanna að Neanderdals-menn og nútímamaðurinn hafi búið samtímis á sama stað um nokkur þúsund ára bil. Elstu minjarnar í fjallinu eru taldar allt að 600.000 ára gamlar.

Fjallinu tengjast fjölmargir sögulegir atburðir og trúarlegt mikilvægi þess er slíkt að haft er eftir sjálfum Pýþagórusi að "fjallið sé helgast allra fjalla og mörgum sé að því meinaður aðgangur."

Samkvæmt annarri Konungabók Gamla Testamentisins átti  Elísa (hinn sköllótti) að hafa hraðað sér til Karmelfjalls eftir að hann hafði valdið dauða 42 ungra drengja sem gert höfðu grín að hárleysi hans.

Margar heimildir geta þess að fjallið hafi í aldanna rás verið vinsæll felustaður fyrir flóttamenn, einsetumenn og trúarhópa sem sóttust eftir einangrun. Eru í því sambandi nefndir bæði Essenar og Nazarear (ekki samt hinir frumkristnu).

Í Gyðingdómi, Kristni og Íslam er spámaðurinn Elía sagður hafa haft aðsetur í helli á fjallinu. Þótt ekkert sé að finna í helgiritunum sjálfum um hvar sá hellir er nákvæmlega staðsettur, hefur honum verð fundin staður sem er kyrfilega merktur í dag og kallaður hellir Elía. (Sjá mynd)  

Elía á að hafa reist Guði altari og árið 1958 fannst á þessum slóðum einskonar altari sem núna er kallað altari Elía þar sem Guð brenndi upp til agna fórn Elía og sannaði þannig fyrir 450 Baal dýrkendum að Guð  hans væri máttugri en þeirra. Íslamískar hefðir staðsetja þennan stað þar sem heitir El-Maharrakah sem þýðir brennan.

Á tólftu öld var stofnuð á fjallinu kaþólsk trúarregla sem nefndi sig Karmelíta. Sofnandi hennar sem nefndur er Berthold var annað hvort pílagrímur eða krossfari og lést árið 1185. Reglan var stofnuð á þeim stað þar sem hellir Elía var sagður vera og er staðsettur (kannski ekki fyrir tilviljun) þar sem hæst ber og best er útsýnið yfir fjallið og nærliggjandi héruð.

Í arfsögnum Karmelíta er getið um einsetumenn sem voru Gyðingar og hafi búið á fjallinu frá tímum Elísa og Elía. Í stofnskrá reglunnar sem er dagsett 1281 er talað um "presta og spámenn, Gyðinga og Kristna sem lifðu lofsamlegu lífi í heilagri afneitun við lind Elísa."

Skömmu eftir stofnun reglunnar var sett á fót klaustur á fjallinu og það helgað Maríu Kristsmóður í ímynd stella maris eða "hafstjörnunnar". Klaustrið var byggt á þeim stað sem áður er getið og kallað El-Maharrakah af múslímum.

Á meðan krossferðunum stóð skipti byggingin oft um hæstráðendur og varð að mosku þegar múslímar réðu, en klaustri eða kirkju þegar kristnir menn réðu henni. Árið 1799 var henni breytt í sjúkrahús fyrir laskaða hermenn úr röðum hers Napóleons sem reyndi að leggja undir sig svæðið. Hún var að lokum jöfnuð við jörðu 1821 af landstjóra Ottómans-veldissins í Damaskus.

Karmelítareglan safnaði fyrir nýrri byggingu og reisti hana við hellinn sem nú er þekktur sem Hellir Elía.

Árið 1861 voru stofnuð í Þýskalandi samtök sem tóku sér nafnið Tempelgesellschaft. Meðlimir þeirra voru kallaðir Templarar og samkvæmt kenningum forkólfanna Christoph Hoffman og Georg David Hardegg var æðsta þrá þeirra að þjóna konungsríki Guðs á Jörðu. Þeir álitu Krist ekki vera eiginlegan son Guðs en miklu frekar fyrirmynd. Þeir voru sannfærðir að endurkoma Krists væri í nánd og drógu þær ályktanir eftir vísbendingum og spádómum Biblíunnar að hann mundi birtast á eða í námunda við Karmelfjall.

1886 kom til Haifa allstór hópur þýskra Templara og settist þar í einskonar nýlendu. Enn má sjá hús þeirra og við Ben Gurion breiðstræti í Haífa þar sem þau standa með sín rauðu þök og byggð úr steini samkvæmt Evrópskri byggingarhefð. Yfir gluggum og dyrum margra þeirra eru yfirskriftir á þýsku; Þ.á.m. "Herrann er nálægur".

Templararnir reyndu að breiða úr sér í Landinu Helga og stofnuðu nýlendur við Jaffa og í Jerúsalem. Eftir að heimstyrjöldin síðari skall á voru Templararnir  allir reknir úr landi eða fluttir til Ástralíu af Bretum sem þá réðu Palestínu. Árið 1962 greiddu Ísraelstjórn þeim 54 miljónir þýskra marka í skaðabætur fyrir þær eignir og landsvæði sem höfðu áður tilheyrt þeim og nú voru þjóðnýttar.

Í fyrri heimstyrjöldinni var háð orrusta í hlíðum Karmelfjalls sem átti eftir að skipta sköpum í stríðinu. Hún er nefnd  "Orrustan við Megiddo" en þar áttust við Bretar undir stjórn Allenby Hershöfðingja og hermenn Ottómans veldisins sem ráðið höfðu landsvæðinu í nokkrar aldir.

Jezreel dalurinnsem gengur inn í fjallið þar sem orrustan var háð, hafði oft áður verið vettvangur átaka og frægust þeirra var upprunalega Megiddo orrustan sem var háð milli herja Egypta og Kananíta á 15. öld fyrir Krist. Þá hafði einnig herjum Júdeu og Egyptum lostið þarna saman árið 609 FK.

Dalurinn er einnig sagður  í Opinberunarbókinni vera sá staður þar sem herir "dýrsins" safnast saman fyrir orrustuna sem nefnd er Armageddon.

 

 

Heimsmiðstöð bahá'í trúarinnar er einnig staðsett á Karmelfjalli. Kemur það til af sögulegum ástæðum. Heimsmiðstöðin bæði stjórnfarsleg og andleg miðstöð bahá'í heimsins og einnig eru tveir helgustu staðir bahá'í trúarinnar, grafhýsi Bábsins og Bahá'u'lláh, staðsettir í grenndinni. Í heimsmiðstöð bahá'ía starfa að jafnaði um 700 sjálfboðaliðar á hverjum tíma sem allir koma víðsvegar að úr heiminum.

Í stuttu máli eru sögulegu forsendurnar fyrir veru heimsmiðstöðvarinnar á Karmelfjalli þessar;

Þann 23. maí árið 1844 í borginni Shíráz í Persíu tilkynnti ungur maður, þekktur sem Bábinn, að boðberi Guðs, sem allar þjóðir jarðarinnar höfðu vænst, kæmi innan skamms. Titillinn Bábinn merkir „Hliðið“. Þó að hann væri sjálfur flytjandi sjálfstæðrar opinberunar frá Guði, lýsti Bábinn því yfir að tilgangur hans væri að undirbúa mannkynið fyrir þennan mikla atburð.

Skjótar og villimannlegar ofsóknir, sem voru runnar undan rifjum hinnar valdamiklu múslimsku klerkastéttar, fylgdu í kjölfar þessarar yfirlýsingar. Bábinn var handtekinn, húðstrýktur, fangelsaður og loks tekinn af lífi 9. júlí árið 1850 á almenningstorgi í Tabrízborg. Um það bil 20.000 fylgjendur hans týndu lífinu í hverju blóðbaðinu á fætur öðru um alla Persíu.

Líkamsleifar Bábsins voru jarðsettar í hlíðum Karmelfjalls samkvæmt fyrirskipunum Bahá’u’lláh, Helgidómurinn er umlukinn fallegum görðum og þaðan sér út á Haífaflóann.

Bahá’u’lláh var fæddur árið 1817 inn í aðalsfjölskyldu í Persíu. Fjölskylda hans gat rakið ættir sínar aftur til konunga frá stórveldistímum Persíu. Hún var mjög auðug og átti miklar eignir. Bahá’u’lláh var þess vegna boðin staða við hirðina, en hann hafnaði henni. Hann varð kunnur fyrir örlæti sitt og manngæsku, sem ávann honum mikillar hylli meðal landsmanna sinna.

Bahá’u’lláh glataði fljótlega þessari forréttindastöðu, eftir að hann lýsti yfir stuðningi sínum við boðskap Bábsins. Bahá’u’lláh lenti inn í holskeflu ofbeldis, sem hvolfdist yfir Bábíana eftir aftöku Bábsins. Hann missti ekki einungis öll sín veraldlegu auðæfi, heldur var hann fangelsaður, pyntaður og rekinn í útlegð hvað eftir annað. Hann var fyrst gerður útlægur til Bagdad, þar sem hann lýsti því yfir, árið 1863, að hann væri hinn fyrirheitni sem Bábinn hafði gefið fyrirheit um. Frá Bagdað var Bahá’u’lláh sendur til Konstantínópel, til Adríanópel og að lokum til ‘Akká í Landinu helga, en þangað kom hann sem fangi árið 1868.

Frá Adríanópel, og síðar frá ‘Akká, skrifaði Bahá’u’lláh fjöld bréfa til þjóðhöfðingja heimsins á þeim tíma. Þessi bréf eru meðal merkustu heimilda í trúarbragðasögunni. Í þeim er kunngert að eining mannkyns muni komast á innan tíðar og alheimssiðmenning líta dagsins ljós.

Konungar, keisarar og forsetar nítjándu aldar voru kvaddir saman til að jafna ágreiningsmál sín, minnka vopnabúnað sinn og helga krafta sína málefnum alheimsfriðar.

Bahá’u’lláh andaðist í Bahjí, rétt fyrir norðan ‘Akká og við rætur Karmelfjalls og er grafinn þar. Kenningar hans höfðu þá þegar breiðst út fyrir Mið-Austurlönd og helgidómur hans er núna miðdepill þess heimssamfélags sem þessar kenningar hafa fætt af sér.

 

"Won't somebody please think of the children?"

Það hlýtur að orka tvímælis að bjóða börnum virka þátttöku í mótmælafundum, jafnvel þeim sem ætlað er að vera friðsamlegir.

Engin veit hvenær átök kunna að brjótast út eins og nýleg dæmi sanna.

Þrátt fyrir augljósan ávinning þess að geta sýnt í "verki" að málið varði börnin líka, (sem er þekkt fyrirbæri til samúðar-öflunar í Bandaríkjunum og mörgum ríkjum Evrópu og ein þekktasta klysjan  úr þáttunum um Simpson fjölskylduna er einmitt "Won't somebody please think of the children?" ) hefur notkun barna og ungmenna í pólitískum tilgangi á sér afar neikvætt yfirbragð enda hefur það einkum verið stundað í ráðstjórnar og einræðisríkjum.

Meðal þjóða þar sem þjóðfélagslegt róstur hefur orðið að vopnuðum átökum hafa börn, einkum á seinni tímum, verið óspart notuð til átaka.

Enska orðið yfir fótgönguliða "Infantry" er dregið af franska orðinu yfir barn. Tengining varð til vegna þess að yfirmenn vildu að fótgönguliðar þeirra væru undirgefnir og hlýddu boðum yfirmanna líkt og börn.  Börn eru vissulega óvanari sjálfstæði og því tilleiðanlegri en fullorðið fólk.

Sameinuðu þjóðirnar áætla að rúmlega 200.000 börn undir fimmtán ára að aldri séu undir vopnum í heiminum í dag. Flest þeirra tilheyra uppreisnarhópum og vígasveitum líkum þeim sem finna má í Eþíópíu, Afganistan og Burma.

Víst er að þrettán ára drengur eða stúlka hefur ekki líkamakrafta á við fullorðin einstakling en þau hafa fullt vald á AK-47 og M-16 léttavopnum.

Það eru sem betur fer engar horfur á því um þessar mundir að þjóðfélagsólgan á Íslandi leiði til svipaðs ástands og gert hefur börn að hermönnum í öðrum löndum heimsins og því hægt að segja að ég máli þessa tengingu við notkun barns á friðsamlegum mótmælafundi, sterkum litum.

En því má svara á móti að í upphafi skyldi endirinn skoða.

 

 

FBI, SWAT og Lögreglan í Tallahassee

Það er alkunna að fólki almennt þykir gott að hafa í kring um sig hluti sem þeim eru hugleiknir eða það hefur bundist einhverjum tilfinningalegum böndum. Til dæmis hafa margir fjölskyldumyndir sínar með sér á vinnustaðinn til að minna sig á til hvers allt stritið er eða aðra persónulega muni sem leiða hugann að jákvæðu og uppbyggjandi hliðum lífs okkar.

Oft mynda þessir hlutir einskonar andrúmsloft sem aðrir finna líka fyrir þegar þeir koma inn í rímið þar sem þessir munir standa. Þegar litast er um heima hjá fólki er eins og fyrir manni opnist hluti af heimi sem gefur til kynna hvernig persónunum líður sem á staðnum búa. Þetta á ekki bara við um heimili heldur einnig vinnustaði.

Það eru einnig alþekkt vinnubrögð yfirvalda hvar sem er í heiminum að gefa ákveðin skilaboð til kynna með óbeinum hætti, t.d.  umhverfinu þar sem sjónvarpsviðtöl eru veitt við valdhafa eða fulltrúa þeirra. Venjulega er verið að leggja áherslu á ákveðna hugmyndafræði á táknrænan hátt.

Þá skiptir klæðnaður máli , liturinn á bindinu, munirnir á borðum, bækurnar sem sjást í hillunni o.s.f.r. Þetta er alþekkt tækni sem ætlað er að hafa ákveðin ósjálfráð og óbein áhrif á þá sem á viðtalið horfa, umfram það sem sagt er berum orðum.

Ég velti því fyrr mér hvaða skilaboð séu fólgin í því, þegar að Árni Þór  vettvangsstjóri Lögreglunnar í Reykjavík gaf MBL.IS  myndbands-viðtal  á skrifstofu sinni um viðbrögð lögreglunnar á Hótel Borg á gamlársdag þar sem hann sagði að lögreglan hefði verið alls óundirbúin fyrir átökin.

Í fyrstu áttaði ég mig ekki hvers vegna það fór um mig ónotahrollur þar sem maðurinn sjálfur var hinn almennilegasti. Svo kom ég auga á það.

Fyrir aftan hann á hillu voru mest áberandi einkennishúfur sem merktar voru bandarískum lögregluyfirvöldum og sérsveitum þeirra. 

Ein þeirra var frá Bandarísku alríkislögreglunni (FBI) sem er  alþekkt fyrir að láta nota sig óspart í pólitískum tilgangi.

Nægir í því efni að minna á kommúnistaveiðarnar sem gengu yfir Bandaríkin í kring um 1950 og kenndar eru við Joseph McCarthy nokkurn en þá var J. Edgar Hoover yfirmaður FBI.

Önnur var merkt sérveitum bandarískra lögregluliða eða SWAT (Special Weapons and Tactics) sem eru þær sveitir sem fást við vopnaða glæpamenn, umsátur og skotbardaga.

Sú þriðja var merkt lögreglu Taallahassee í Florida í Bandaríkjunum þar sem skotbardagar og dauðsföll af völdum þeirra eru daglegt brauð.

 

100 aðferðir til friðsamlegra mótmæla

Hér er skrá yfir eitt hundrað aðferðir til friðsamlegra mótmælaaðgerða sem notast er við af aðgerðahópum vítt og breitt um heiminn. Sumar af þeim hafa verið notaðar undanfarnar vikur á Íslandi en aðrar ekki. Listinn yfir vel þekktar og þaulreyndar aðferðir við friðsamlegar mótmælaaðgerðir er að vísu miklu lengri og hér er stiklað á stóru. Sumar aðferðanna kunna að vekja alvarlegar spurningar, sérstaklega ef miðað er eingöngu við heimahagana. Spurningin er hvort þetta sé eitthvað líkt því sem við eigum í vændum að sjá á Íslandi á komandi ári?

Yfirlýsingar

   1. Ræður
   2. Opin bréf til að mótmæla eða til stuðnings 
   3. Yfirlýsingar frá stofnunum og samtökum 
   4. Undirskriftasöfnun undir yfirlýsingar 
   5. Nákvæmar yfirlýsingar um ákærur og tilgang 
   6. Hópa eða fjölda áskorannir

Tengsl við almenning

   7. Slagorð, skammstafannir og tákn 
   8. Borðar, veggspjöld og önnur uppsett skilaboð 
   9. Dreifibréf, bæklingar og bækur 
  10. Dagblöð og tímarit 
  11. Geisladiskar, myndbönd, útvarp, sjónvarp, SMS,  tölvupóstur, blogg og heimasíður

  12. Himnaskrift (Úr flugvél) og Jarðskrift (sést best úr flugvélum)

Hópgjörningar

  13. Fulltrúar sendir á fund ráðamanna
  14. Hæðni verðlaunahendingar 
  15. Hóp áróður (Margir í einu reyna að ná tali af viðkomandi) 
  16. Aðgangshindrun 
  17. Sýndar-kosningar

Táknrænar opinberar aðgerðir

  18. Fánum og táknrænum litum flaggað 
  19. Tákn á klæðnaði 
  20. Bæna og helgihald 
  21. Afhending táknrænna hluta 
  22. Gerviafhjúpun minnismerkja 
  23. Eyðileggja eigin eigur opinberlega
  24. Táknræn ljós 
  25. Sýna andlitsmyndir 
  26. Líkamálning í mótmælaskyni

  27. Ný tákn og ný nöfn 
  28. Táknræn hljóð 
  29. Táknrænar yfirlýsingar 
  30. Dónaleg framkoma

Þrýstingur á einstaklinga

  31. Að sitja fyrir opinberum starfsmönnum (stjórnmálmönnum) 
  32. Stríða opinberum starfsmönnum 
  33. Daður við opinbera starfsmenn 
  34. Vökur við opinberar byggingar

Leiklist og tónlist

  35. Gamanþættir og hrekkir 
  36. Tónlistar og leikþáttar flutningur 
  37. Söngur

Göngur

  38. Mótmælagöngur 
  39. Skrúðgöngur 
  40. Trúarlegar göngur 
  41. Pílagrímsferðir 
  42. Bílalestir

Að heiðra hina "látnu"

  43. Pólitísk sorg 
  44. Gervi útfarir 
  45. (Alvöru) Útfarir gerðar að táknrænum atburðum 
  46. Heimsóknir að leiðum látinna

Almennar samkomur

  47. Samkomur til að andmæla eða sýna stuðning 
  48. Mótmælastöður
  49. Dulbúnir mótmælafundir 
  50. Námskeiða-mótmæli

Afneitun

  51. Útganga (Af vinnustað eða fundarstað)

  52. Þögn

  53. Afþakka viðurkenningar

  54. Snúa baki við ræðumönnum

Aðferðir við almenna borgaralega óhlýðni

  55. Allsherjar verkföll

  56. Sérhæfð verkföll

  57. Almenn hungurverkföll

  58. Sjálf einangrun

  59. Undanfærslur

Mótastaða við almenna siði og stofnanir

  60. Leggja niður almennt samkomuhald og íþróttaviðburði

  61. Taka ekki þátt í samfélagsstarfsemi

  62. Nemenda verkfall

  63. Samfélagsleg óhlýðni

  64. Draga sig út úr öllum samfélagslegum stofnunum

Að draga sig út úr öllu samfélagslega kerfinu

  65. Verið heima

  66. Algjör persónuleg ósamvinnuþýðni

  67. Atgerfisflótti

  68. Vera á stöðum sem njóta friðhelgi 

  69. Fjöldahvörf

  70. Fjölda mannflótti

Aðferðir við efnahagslega borgaralega óhlýðni neytenda

  71. Sniðgangið verslanir

  72. Neytið ekki varnings þeirra sem eru sniðgengnir

  73. Takið upp stranga sparnaðarstefnu

  74. Neitið að borga leigu

  75. Neitið að leigja

  76. Neitið að þiggja þjónustu hins opinbera

  77. Alþjóðleg neytenda sniðganga

Aðgerðir verkalýðs og framleiðenda

  78. Leggja niður vinnu

  79. Hætta framleiðslu

Aðgerðir millimanna

  80. Heildsalar og millimenn neita að veita þjónustu

Aðgerðir eigenda og stjórnenda

  81. Kaupmannaverkfall

  82. Neitið að leigja eða selja eignir
  83. Skiptið um læsingar

  84. Neitið að veita iðnaði fyrirgreiðslu
  85. Almennt viðskiptabann á ríkið

Aðgerðir þeirra sem ráða fjármagninu

  86. Takið allt fé út úr bönkum

  87. Neitið að borga aukagreiðslur, stimpilgjöld og þjónustugjöld

  88. Neitið að borga skuldir og vexti

  89. Neitið að borga skaðabætur og taka lán

  90. Neitið  að greiða fjármagnskostnað  

  91. Neitið að nota gjaldmiðilinn

Aðferðir fyrir ríkisstjórnir

  92. Setja viðskiptahömlur

  93. Gerið skrá yfir óæskilega kaupmenn og fyrirtæki

  94. Takið þátt í alþjóðlegum viðskiptabönnum

  95. Setjið útflutningsbann  

  96. Takið þátt í alþjóðlegu viðskiptabanni

Pólitískar aðgerðir

 97. Yfirflæðið  stjórnkerfið

 98. Segið til útsendara stjórnarinnar

 99. Sækist eftir fangelsunum

 100. Hlýðið ekki "hlutlausum" lögum 

Piparúði

Ýmislegt bendir til þess að chilies pipar-tegundir hafi verið ræktaðar frá örófi alda. Indíánar í Mexikó þekktu og ræktuðu ýmsar tegundir þess fyrir 5500 árum, þ.á.m. chiltecpin, jalapeño, ancho, papriku, serrano og  cayenne pipar. Ekki hafa fundist nein gögn sem benda til þess að þeir hafi notað þessar sterku kryddjurtir til líkamsmeiðinga líkt og gert er í dag í mörgum löndum.

Þó að ekki sé ýkja langt síðan að byrjað var að nota piparúða er notkun rauðs Chili-pipars vel þekkt úr mannkynssögunni sem vopn bæði frá Indlandi og Kína. Kínverjar og ekki síst stríðsmenn þeirra fundu upp ýmsar leiðir til að nota kryddjurtina til sjálfsvarnar og í hernaði. Meðal þeirra var að mala þurrkaðan pipar og vefja hann hrísgrjónapappír sem síðan var kastað í andlit óvinarins.

Meðal hinna frægu japönsku Ninja herliða var þessi aðferð vel þekkt til að gera óvininn óvirkan um stund. Á Tukagawa-veldis-tímabilinu í Japan notuðu lögregluliðar svokallaða Metsubishi kassa en í þeim var komið fyrir fínmöluðum Chili-pipar sem blásið var í augu þeirra sem gerðust sekir um glæpi.

Á 14. og 15. öld þegar að þrælasala var algeng á vesturlöndum, komust þrælasalar upp á lag með að nota kryddið til að fanga þræla í Afríku. En það var einnig notað á sama tíma sem vopn og var vinsælt við pyndingar þræla og glæpamanna.

Það var ekki fyrr en á níunda áratug síðustu aldar að farið var að nota piparinn í formi úða.

Bannað er að nota piparúða í stríði samkvæmt I.5 grein alþjóðlega sáttmálans um efnavopn sem undirritaður var árið 1993 og varð að alþjóðlegum lögum 29. Apríl 1997.  Sáttmálin er viðauki við hinn svo kallaða Genfar sáttmála sem hefur verið í gildi frá því 1925.

Þrátt fyrir þessi ákvæði er piparúði löglegt sjálfsvarnarvopn fyrir almenning í mörgum löndum heims og hluti að búnaði lögreglumanna.

Á Íslandi er piparúði notaður af  lögreglu en ólöglegt er fyrir almenning að bera eða beita slíku vopni.

Auðveldasta leiðin til að forðast áhrif piparúða er að setja upp vel þétt skíðagleraugu og vefja klút fyrir aðra hluta andlits síns.

Góðar húsreglur

Ég var nýlega á ferð um Cornwall og borðaði hádegismat á krá sem hefur verið starfrækt óslitið frá því snemma á átjándu öld.

 Kráin stendur í þorpinu Portloe og er nú úr alfaraleið en var áður samkomustaður smyglara, vegamanna og sjó og námumanna þar um slóðir í 300 ár eða meir.

Á skilti í anddyrinu voru letraðar húsreglur krárinnar sem voru dagsettar árið 1786 og hljóðuðu svona;

Enga þjófa, fakíra, rudda eða farandsala.

Enga skuggalega skálka og iðjuleysingja eða flóbitna flækinga.

Bannað er að skella á rass kvenna eða kitla þær. Bannað er að slá krepptum hnefa á borðin eða skella niður á þau könnum.

Engir hundar eru leyfðir í eldhúsinu né hanaat hvar sem er í húsakynnunum.

Byssuhólka, framhlaðninga, kylfur, rýtinga og sverð skal afhenda gestgjafa til varðveislu á meðan að dvöl eigenda þeirra á kránni stendur.

Rúm yfir nótt 1. Skildingur

Hirðing og hýsing hests 4. Pence.

Ljósið frá Palestínu

Á sama tíma og kristnir menn einbeina sér að ljósinu sem kviknaði í  Betlehem fyrir 2000 árum, reyna Gyðingar enn og aftur að láta 3000 ára gamalt fyrirheit um endurreisn og endurheimtingu landa sinna, verða að veruleika.

Ljósið sem skín frá Landinu helga um þessar mundir, kemur eins og oft áður af leiftrunum frá sprengiflaugunum þegar þær springa beggja vegna uppsteyptrar víglínunnar á milli systurþjóðanna sem Palestínu byggja.    

Hermenn Ísrael svara árásum borgaralegra hermanna Palestínuaraba sem búa við þröngan kost á Gaza ströndinni, "sjálfstæðri" sérlendu sem samt er enn algjörlega háð Ísrael með helstu lífsnauðsynjar og aðgengi að landinu yfirleitt. 

Af öllum þeim átökum sem eiga sér stað í heiminum, eru þessi átök þau fáránlegustu og ekkert magn af gulli, reykelsi eða mirru á jólum fær breitt yfir það.  Í hlut eiga tvær siðmenntaðar þjóðir sem eiga afar vel menntaða einstaklinga og búa auk þess báðar að fornri frægð. Það er næsta víst að þessi ófriður er ekki hefðbundinni vanþekkingu og villimennsku að kenna.

Allir fremstu stjórnvitringar heimsins frá miðbiki síðustu aldar til okkar tíma, hafa reynt að skakka þann ljóta leik sem þjóðirnar stunda og sem oftast er nefndur "Palestínudeilan",  án árangurs. Það rennir sterkum rökum undir þá skoðun að vandinn sé ekki stjórnfarslegur eða pólitískur.

Í margar aldir bjuggu Palestínu-Gyðingar í ágætri sambúð við Palestínu-múslíma og þrátt fyrir augljósan mismun í trúarbrögðum þeirra nefna þeir Guð sinn sama nafni og eigna honum sömu eiginleika. Deilurnar eru því ekki af trúarlegum orsökum.

En ef það er ekki vanþekking, ekki pólitík og ekki trúarbrögð sem valda því að flest börn, átta ára og yngri á Gaza svæðinu eru svo taugaveikluð að þau pissa stöðugt undir á nóttum, hvað er það þá?

Hvað er það sem fær Palestínumenn til að vilja helst granda Ísraelsríki og Ísraela til að vilja helst ýta Palestínumönnum út í sjó í eitt skipti fyrir öll?

Hvað er það sem fær báðar þjóðir til að viðurkenna að hvorutveggja er óhugsandi um leið og þeir umla "Já, en..." við öllum samþykktum alþjóðasamfélagsins um þeirra mál.

Það er aðeins einn möguleiki eftir.

Ekkert afl getur fengið fólk til að berast á banaspjótum í jafn tilgangslausu stríði og Palestínudeilan er, nema ein; FORDÓMAR.

Ég er ekki að meina einhverja fyrirfram úthugsaða niðurstöðu, heldur brennandi tilfinningu sem þú finnur fyrir í maganum í hvert sinn sem einhver minnist á óvinin, hvoru megin veggjanna sem þú býrð. 

Þessi tilfinning eitrar alla  hugsun og mettar allar aðrar tilfinningar gremju og reiði. Þessi tegund fordóma er fyrst og fremst tilfinningalegur rússíbani sem endar í gjörðum sem engin maður sem stendur utan við vítahringinn skilur.

Ástæðan fyrir því að engin lausn hefur fundist á þessari deilu er að enginn vill horfast í augu við þennan tilfinningalega harðstjóra sem krefst blóðs fyrir blóð og lífs fyrir líf. Enginn vill viðurkenna að sálir beggja þessara þjóða eru sjúkar og þær þarf að lækna til að einkenni þessa andlega sjúkdóms hverfi. Að uppræta fordóma af þessu tagi er afar erfitt, en það er hreinlega ekki hægt á meðan enginn viðurkennir tilvisst þeirra.

Og á meðan við það stendur,  munu jól og áramót koma og fara,  Íranar munu halda áfram að senda borgaralegum hermönnum Palestínu flaugar og Ísraelar munu halda áfram að gera stjórnstöðvar þeirra að dufti. Almenningur mun halda áfram að bölva, biðjast fyrir og deyja, börnin munu halda áfram að pissa undir og deyja og hermennirnir munu halda áfram að vera geðþekkir herramenn á góðri stundu eða borgaralega klæddir hermenn með andlitsgrímur og þannig munu þeir halda áfram að drepa og deyja.

Hjátrú eða skynsemi

 Að ganga undir stiga hefur lengi þótt ógæfumerki. Mér var kennt þetta ungum að árum, en án viðhlítandi skýringa.

Auðvitað má segja að það sé á vissan hátt skynsamlegt að forðast allar undirstigagöngur því verið getur að eitthvað falli óvart ofan úr stiganum, eins og málningardós eða tól sem sá sem er í stiganum er að nota. Þess vegna hika margir við þegar þeir koma að stiga sem stendur upp við vegg.

En hjátrúin er samt ekki komin til af þessum hversdagslegu ástæðum heldur trúarlegum. Sú var tíðin að þríhyrningur var í hinum kristna heimi ávalt talin tákn hinnar heilögu þrenningar, föður, sonar og heilags anda. Stigi sem stendur upp við vegg myndar augljóslega þríhyrning. Að rjúfa þríhyrningin með því að ganga í gegn um hann þótti mikil vanvirðing við þrenninguna og boðaði því viðkomandi ógæfu.

Það sem mér var ekki kennt var hvernig hægt var að komast undan óláninu ef svo illa tókst til að þú gekkst undir uppreistan stiga. En til þess eru ráð og hér koma þau.

1. Hræktu þrisvar sinnum í gegnum eitthvert þrepa stigans.

2. Hræktu á skó þinn og haltu áfram að ganga en þú mátt ekki líta á skóinn fyrr en hrákinn hefur þornað á honum.

3. Gakktu aftur á bak í gegn um stigann aftur og óskaðu þér um leið að engin ólukka megi henda þig.

4. Krosslegðu fingurna (löngutöng yfir vísifingur) þangað til að þú sérð hund.

Ef einhver undrast mátt hrákans í þessum mótgaldri, þá ber að minnast þess að Kristur sjálfur notaði hráka til að gera hræru sem hann notaði til að lækna blindu.

Að lokum, speki dagsins:

Ég get staðist allt nema freistingarnar

Oscar Wilde

 

Af kjölturökkum og frönskum flóm

Eftir sólrík Jól suður í Cornwall þar sem rjómi með smjörkekkjum er snæddur á jólum, ásamt hnausþykkum og dísætum ávaxtajólakökum, er ég kominn aftur heim og rétt að huga aðeins að blogginu aftur.

Ég þakka öllum þeim sem sendu mér jólakveðjur og sendi þeim bestu hátíðarkveðjur til baka.

Ég skemmti mér vel yfir jóladagana við lestur bókar sem fjallar um uppruna hugtaka, flestra enskra, en sum hver þó þekkt annarsstaðar, jafnvel á Íslandi.

Ég fann í bókinni og staldraði við skemmtilega umfjöllun um kjölturakka. (á ensku lapdog) Oft er talað um einhvern sem dekrað er við sem sem kjölturakka og einnig um þá sem láta stjórnast af öðrum þ.e. eru algjörlega í vasa einhvers.

En eins og oft áður fylgdi böggull skammrifi og það var ekki tekið út þrautalaust að vera kjölturakki.

Á miðöldum voru flær og lýs algengar óværur, svo algengar að háir jafnt sem láir þurftu að sætta sig óþægindin sem óværunni fylgdi. Hefðarfrúr margar áttu þá "kjölturakka", þ.e. einhverja tegund af smáhundi sem þær létu liggja í kjöltu sinni og jafnvel á nöktum lærum sínum. Óværan, sem  geðjaðist betur að blóði húsdýra en manna, hraðaði sér þá yfir í feld rakkans og seinna þegar hann var settur út, tók hann lýsnar og flærnar með sér.

Þá er getið um þann einkennilega sið heldri manna í Frakklandi á sautjándu öld að ganga með um hálsinn í örlitlu búri, fló sem hann hafði fengið hjá ástmey sinni eða heitmey. Ól viðkomandi óværuna á blóði sínu með því að þrýsta smágjörðu búrinu að brjósti sér svo flóin næði að sjúga hann og blandast þannig blóðhans blóði ástmögur sinnar.

Sagan af Jósef litla.

Fyrir skömmu birti ég jólasögu fyrir unglinga og nú er komið að börnunum. Sagan er skrifuð fyrir tvær litlar tátur á sínum tíma, en kannski hafa fleiri gaman að henni.

Ysta gistihúsið í bænum iðaði af mannlífi.  Ekki bara af kaupmönnum á leið til Jerúsalem, heldur fjölmörgum gestum sem flestir sögðust hafa búið í Betlehem í eina tíð eða aðra.

Það var komið kvöld og Jósef litli sat á tröppunum sem lágu upp á þak hússins og horfði á móður sína bera fram hvert fatið af öðru hlaðið ólífum, döðlum og brauði sem hvarf jafn hraðan ofaní glorsoltna ferðalangana. Í forgarðinum fyrir utan biðu eiginkonurnar í þéttum hóp ásamt börnum sínum og skröfuðu saman. Þær voru nýrisnar upp frá bænum og biðu nú þess óþreyjufullar að eiginmenn þeirra lykju sér af svo að þær gætu líka satt hungur sitt. Börnin stóðu álút og þreytt og einstaka kjökraði um leið og það togaði í yfirhöfn móður sinnar. Jósef hafði aldrei séð jafnmargt fólk á ferðinni fyrr og hann hafði heyrt pabba sinn segja að það ætti að vera í lögum að telja skyldi fólk á hverju ári því þá mundi hann ekki þurfa að kvarta yfir nokkrum sköpuðum hlut. Jósef skildi varla hvað pabbi hans átti við enda aðeins átta ára gamall. En svo hafði málið skýrst talsvert þegar að hann heyrði einn af ferðamönnunum hneykslast á keisaranum í Róm sem hét víst Ágústus og þeirri áráttu hans að vilja vita nákvæmlega hvað margir byggju í heiminum. "Hann gerir þetta bara til að vita betur hve mikið hann getur látið ónytjunginn Heródes skattleggja þjóðina" heyrði hann gestinn segja. Jósef hafði oft heyrt minnst á þennan Heródes. Hann var konungur Gyðinga, en mamma hans hafði samt sagt að Heródes gæti varla verið sannur konungur fyrst hann léti keisarann í Róm ráða yfir sér. Jósef horfði hugfanginn á allt fólkið og velti því fyrir sér hvort hann sjálfur ætti nokkurn tíma eftir að ferðast til ókunnugra staða.

Þegar að leið á kvöldið færðist smá saman ró yfir litla gistiheimilið og gesti þess. Eftir að konurnar og börnin höfðu borðað gekk hver og einn til sinnar úthlutuðu hvílu og matsalurinn var orðinn að risastórri flatsæng þar sem a.m.k. fjórar fjölskyldur sváfu. Jóel faðir Jósefs hafði gott lag á því að koma öllum fyrir og fáir kvörtuðu yfir þrengslunum. Til að nýta allt gistirými til fullnustu hafði hann búið um Jósef litla og móður hans upp á þaki gistihússins. Sjálfur sagðist hann ætla að sofa út við dyr forgarðsins því þannig kæmist enginn hvorki inn né út án þess að hann yrði þess var. Jósef fannst þetta svo spennandi að hann gat varla sofnað.

Stjörnubjartur himininn og svöl kvöldgolan hafði örvandi áhrif á hann. Móðir hans var aftur á móti varla lögst útaf þegar að hún var byrjuð að hrjóta. Jósef horfði upp í himininn og reyndi eftir megni að telja allar stjörnurnar sem hann sá. Allt í einu virtist honum sem ein stjarnan hreyfði sig. Út við sjóndeildarhringinn sá hann hvar ein af stjörnunum virtist sigla hraðbyri í áttina að honum. Gapandi af undrun stóð Jósef á fætur og horfði í forundran á það sem í fyrstu virtist aðeins lítill ljósdepill, verða að skínandi bjartri stjörnu sem honum fannst stöðugt nálgast. Hann var í þann mund að fara að vekja móður sína til að sýna henni þetta merkilega fyrirbæri og leita hjá henni skýringa þegar að hann heyrði að bankað var á dyr forgarðsins. Hann fylgdist með föður sínum rísa úr fletinu við dyrnar og opna. Inn í forgarðinn komu tvær manneskjur, kona sitjandi á asna og maður sem teymdi undir henni. Tal þeirra barst vel í kvöldkyrrðinni til hans;

"Afsakið hversu seint við erum á ferðinni, en við erum búin að leita okkur að gistingu í allt kvöld. Öll gistihús í bænum eru sögð full og þið eruð okkar seinasta von." Sagði maðurinn "Við erum komin alla leið frá Júdeu til að láta skrásetja okkur því hér er ég fæddur."

Jósef horfði á föður sinn klóra sér í höfðinu og  horfa vandræðalega á gestina. Skyndilega var eins og hann tæki ákvörðun, byrsti sig og setti hendurnar á mjaðmir sér eins og hann gerði alltaf þegar hann var að þrefa við kaupmennina um vöruverð á markaðstorginu.

"Heitmey þín segirðu, svo þið eruð ekki gift" spurði hann svo með þjósti.

"Hún er heitmey mín" endurtók maðurinn.

"Ja sveiattan" hrópaði faðir hans, "ekki skal mig undra þó ykkur hafi verið vísað á dyr alls staðar annarstaðar. Hvernig dirfist þú að ferðast um með þessa konu í þessu líka ástandi."

Faðir hans benti nú með vandlætingarsvip á konuna sem sat á asnanum. Jósef horfði á konuna og reyndi að gera sér grein fyrir hvað pabbi hans meinti. Hann sá ekkert óeðlilegt við hana annað en hún var svolítið feit.

"Nei" hélt faðir hans áfram, "þið fáið enga gistingu hér". Hann veifaði höndunum og pataði þangað til að gestirnir snéru aftur út um hliðið og lokaði því að baki þeirra.

Jósef fyldist með þeim þar sem hann stóð á þakinu og sá hvar þau stöldruðu við og maðurinn horfði í kringum sig. Konan virtist segja eitthvað við hann og skyndilega snéru þau aftur við og héldu í átt að fjárhúsinu sem byggt hafði verið utaná lítinn helli í fjallshlíðinni skammt frá gistihúsinu. Jósef sá hvar maðurinn leiddi asnann inn í fjárhúsið og skömmu seinna hvar ljósglætu, greinilega frá litlum olíulampa, lagði frá útihúsunum.  Jósef velti því fyrir sér hvort hann ætti að fara niður og vekja pabba sinn sem búinn var að hreiðra um sig aftur við forgarðsdyrnar, og segja honum að hinir óvelkomnu gestir væru búnir að koma sér fyrir í fjárhúsinu.

 Hann var svo til búinn að ákveða að gera það þegar að hann tók eftir því að stjarnan sem hann hafði séð hreyfast skömmu áður í áttina að sér, var nú komin á fleygiferð og stefndi rakleiðis að honum fannst í átt að sér. Hræðsluópið sem var á leið úr barka hans stoppaði í kokinu á honum því allt í einu staðnæmdist stjarnan, beint fyrir ofan fjárhúsin. Þó að Jósef væri aðeins átta ára og hefði aldrei gengið í skóla vissi hann að svona höguðu stjörnur sér ekki. Ósjálfrátt fylltist hann eftirvæntingu og óseðjandi forvitni og hann vissi að ekkert skipti máli annað en það að komast niður af þakinu og upp að fjárhúsinu því þar væru að gerast undur og stórmerki.

Hann læddist nú niður stigann, niður í dagstofuna, tipplaði á milli  umlandi gestanna sem  sváfu þar á gólfinu og smeygði sér inn í eldhúsið. Á eldhúsinu var lítill gluggi sem Jósef hafði oft leikið sér að að smjúga í gegnum. Það gerði hann því léttilega og áður en varði var hann kominn að fjárhúsinu. Hann var í þann mund að gægjast innfyrir, á milli gysinna viðarborðanna sem húsið var byggt úr, þegar að hann heyrði mannamál. Jósef snéri sér við og sá sér til mikillar undrunar hvar grillti í nokkra menn sem  komu hlaupandi niður fjallshlíðina í myrkrinu. Þeir báru langa stafi og af því vissi Jósef að þeir voru fjárhirðar.

Jósef var viss um að þeir væru þarna komnir til að reka konuna og manninn út úr fjárhúsunum. Þeir höfðu örugglega séð til ferða þeirra og hugsuðu þeim nú þegjandi þörfina. En þegar þeir komu nær sá hann að fjárhirðarnir voru alls ekki reiðir. Þeir voru brosandi og í stað þess að ryðjast inn í fjárhúsið, stóðu þeir eins og varðmenn við hrörlegar dyrnar og töluðust við í hljóði. Þeir virtust engu skeyta um Jósef sem þó var viss um að þeir hefðu séð sig.

Jósef snéri sér því aftur við og kíkti í gegnum rifuna. Í daufri skímunni frá litlum lampa sá hann hvar konan lá á bakinu og maðurinn bograði yfir henni með uppbrettar ermar. Á maganum á konunni var hvítur klútur. Kaldur sviti spratt út á enni Jósefs því honum sýndist maðurinn vera að gera eitthvað hræðilegt og andlit konunnar bar vott um að henni leið ekki vel. Ópið sem staðnæmst hafði í kokinu á honum nokkru fyrr var í þann mund að losna þegar að ennþá fleiri undur og stórmerki gerðust. Í eini svipan hélt maðurinn á barni. Barnið byrjaði að kjökra en þagnaði þegar það var lagt ofaná magann á konunni og hún vafði það í dúkinn sem lá ofaná henni. Gleðisvipur lék nú um andlit konunnar og maðurinn horfði hreykinn á bæði barn og móður. Þegar að hjarðsveinarnir heyrðu barnsgrátinn greip um sig á meðal þeirra mikill fögnuður. Þeir dönsuðu við hvern annan og hlógu. Brátt steig maðurinn út úr fjárhúsinu og bauð þeim að koma inn. Þeir stigu inn í fjárhúsið lotningarfullir og alvarlegir eins og þeir væru að fara inn í bænahús og Jósef sá hvar þeir krupu við jötuna þar sem konan hafði lagt barnið.

Jósef fylgdist með öllu þessu opin eygður og reyndi að átta sig á því sem var að gerast. En hann gat bara ekki fundið neinar  sennilegar  skýringar á öllu því sem hann hafði séð. Eins og til að rugla hann enn frekar í ríminu fannst honum nú sem hann heyrði bjölluhljóm. Augun ætluðu bókstaflega út úr höfðinu á honum þegar að út úr myrkrinu birtust þrír úlfaldar hver með sína bjöllu um hálsinn.

Reyndar hafði Jósef oft séð úlfalda áður, en aldrei hafði hann séð jafn tígulega búna menn eins og þá sem á baki þessum úlföldum riðu. Jósef varð samstundis ljóst að þetta hlutu að vera ákaflega tignir menn, jafnvel konungar. Um leið og þeir komu að fjárhúsinu létu þeir dýrin leggjast á framfæturna og stigu af baki. Hver um sig tók upp úr farangri sínum einhvern hlut sem var vafinn í dýrindis efni og síðan héldu þeir einn á eftir öðrum inn í fjárhúsið.

Í gegnum rifuna á fjárhúsinu sá Jósef hvar fjárhirðarnir viku fyrir mönnunum þremur sem krupu í þögulli lotningu fyrir framan jötuna og lögðu hlutina sem þeir höfðu tekið með sér til fóta barnsins. Eftir nokkra stund stóðu þeir upp og mæltu nokkur orð til konunnar á máli sem Jósef skildi ekki. Því næst komu þeir út og stigu á bak farskjótum sínum og riðu aftur út í myrkrið.

Jósef stóð agndofa og horfði á eftir þeim. Fljótlega komu fjárhirðarnir líka út og hurfu á braut upp fjallið þaðan sem þeir komu. Stjarnan sem skinið hafði skært yfir höfðum þeirra á, meðan að öllu þessu fór fram dofnaði smásaman og varð ein af óteljandi ljósdeplum á síðnæturhimninum.

Jósef var þess fullviss að eitthvað afar merkilegt var að gerast.  Myndi einhver nokkurn tíma geta skýrt öll þessi fyrirbæri fyrir honum. Mundu pabbi hans og mamma trúa einu orði af þessu öllu saman ef hann segði þeim frá því sem fyrir augu hans hafði borið? Jósef sá í gegnum rifuna að maðurinn og konan voru strax farin að búa sig til brottfarar. Mundi hann einhvern tíma komast að því hver þau væru. Og hvað með þetta barn sem Jósef var nú réttilega búinn að álykta að hann hefði séð fæðast. Mundi hann nokkurn tíma heyra frá því aftur.

Jósef snéri sér við og ákvað að halda aftur heim áður enn allir vöknuðu. Hann var varla búin að taka fyrsta skrefið þegar hann heyrði konuna inni í fjárhúsunum segja skýrt og greinilega: 

"Jósef minn, geturðu aðeins komið hérna".  

Jósef stirðnaði upp. Gat verið að konan hafi vitað af honum allan tímann og ekki bara vitað af honum heldur einnig hvað hann héti? Átti hann að svara.

"Jósef, ertu sofnaður" heyrði hann konuna segja aftur.

Hann var í þann mund að svara þegar að hann heyrði manninn segja:

"Nei María mín ég er ekki sofnaður, ég er bara að horfa á barnið og velta fyrir mér hvað við eigum að nefna hann".  

"Hann á að heita Jesús" svaraði konan.

Jósef litla var létt. Nei þau vissu ekkert af honum hugsaði hann. Eins og fætur toguðu hljóp hann til baka að litla gistihúsinu og áður en varði var hann kominn undir brekánið við hlið móður sinna upp á þakinu. Þegar að Jósef vaknaði seint um morguninn var hann ekki viss um hvort atburðir næturinnar hefðu í raun og veru gerst eða hvort hann hafði dreymt þá. Bæði móðir hans og faðir voru svo upptekin við að sinna gestunum sem margir voru á förum, að Jósef fann hvergi tækifæri til að segja þeim neitt um það sem hann taldi sig hafa séð.

Í raun var hann heldur ekki viss hvort hann ætti að segja þeim neitt. Hver mundi trúa að hann hefði séð stjörnu koma fljúgandi og staðnæmast fyrir ofan fjárhúsið, að hann hefði séð fjárhirða dansa af kæti um miðja nótt, að hann hefði séð konu fæða barn og mann taka á móti því, og hver mundi trúa að hann hefði séð þrjá konunga ríðandi á úlföldum koma með gjafir handa barninu. Nei, líklegast var best að þegja. Og svo var þetta kannski bara allt draumur.

Jósef greip brauðhleif úr eldhúsinu og hélt út á götuna fyrir framan litla gistihúsið. Fjöldi fólks streymdi hjá í báðar áttir. Hann settist niður við vatnsbrunninn skammt frá og horfði á iðandi mannfjöldann. Mitt í fjöldanum sá hann þá kunnuglega sjón.  Maður kom gangandi í áttina að honum, leiðandi asna og á asnanum sat kona sem hélt á reyfabarni. Jósef stóð upp og beið þar til þau voru komin alveg upp að honum. Jú ekki var um að villast, þetta voru þau. Brosandi gekk hann að konunni sem nú hafði greinilega komið auga á hann líka. Jósef rétti henni brauðhleifinn sinn þegjandi án þess þó að vita hversvegna. Konan tók brauðhleifinn og kinkaði til hans kolli. Og eins og fyrir tilviljun snéri hún barninu í fangi sér þannig að Jósef horfði nú beint í andlit þess. Um leið opnaði barnið augun og  geislandi bros þess leið Jósef aldrei úr minni.

Gervi-framtíð

Árið 2005 var haldin mikil sögusýning í Ameríska náttúrugripasafninu þar sem afrek Charles Darwins voru tíunduð og gerð góð skil. Dagbækur og áhöld Darwins voru þarna til sýnis en merkilegastur sýningargripa þótti skjaldbaka ein, sem höfð var í búri við útganginn á sýningunni.

Skjaldbakan  hafði verið flutt frá Galapagos eyjum sérstaklega fyrir sýninguna og það sem merkilegt þótti við hana var að hún var svo gömul að hún var nýfædd þegar að Darwin var á eyjunum við rannsóknir sínar.

Fjölmörg skólabörn sóttu sýninguna og af öllum sýningargripunum þótti þeim mest koma til skjaldbökunnar.

Í ljós kom að flest þeirra ályktuðu að skjaldbakan væri ekki ekta skjaldbaka heldur róbót. Skjaldbakan hreyfði sig lítið og þegar þeim var sagt að skjaldbakan væri raunverulega ekta eldgömul skjaldbaka, lýstu þau yfir furðu sinni. Hvers vegna að flytja gamla skjaldböku alla þessa leið til að loka hana inn í búri þar sem hún hreyfði sig lítið sem ekkert, þegar að líkan eða róbót hefði dugað jafn vel eða betur?

Aðalatriðið í sambandi við skjaldbökuna virtist gjörsamlega fara fram hjá þeim, eða að skjaldbakan hafði verið á lífi á sömu slóðum og Darwin gerði frumrannsóknir sínar sem leiddu til þess að ein mikilvægasta vísindalega kenning allra tíma, var sett fram.  

Það sem hreifir við mér í þessu sambandi er að það eru greinilega að alast upp kynslóðir víða í heiminum þar sem ekki skiptir máli hvort hlutirnir eru ekta eða gervi, svo fremi sem þeir komi að sama gagni. Hvers virði er að eitthvað sé lifandi ef eitthvað dautt  getur þjónað sama tilgangi?  

Þetta leiðir hugann að því hvernig í auknum mæli farið er að nota róbóta til að vera gæludýr fyrir gamalmenni og börn. Frægastur þessara róbóta er eflaust Paro, einskonar stóreygður selur sem bregst við augnahreyfingum eiganda síns og hvernig hann strýkur á vélselnum feldinn. Augnaráð vélselsins getur verið angurvært, samúðarfullt eða fullt óvissu. Um hann getur farið hrollur eða velsældar hrísl.  Náið samband við róbótana myndast auðveldlega og bæði börn og gamalmenni nota orðið ást yfir tilfinningar sínar gagnvart róbótunum.

Spurningin er hvað sú ást er sem byggist á einhliða tilfinningalífi og endurspeglun þess í vélrænum hlut.

Í kvikmyndinni Simone þar sem Al Pacino leikur kvikmyndastjóra sem er gefið forrit sem býr til svo eðlilega sýndarveruleika-persónur að ekki er hægt að sjá muninn á þeim og alvöru leikurum, er spunnið út frá sýndarveruleika-þemanu á all-sannfærandi hátt. Í myndinni tekst Al jafnvel að plata þúsundir sem koma til að sjá leikkonuna sem hann skapaði halda tónleika, þannig að allir halda að hún sé raunveruleg manneskja af holdi og blóði. Til þess beitir Al þrívíddatækni líkt og notuð er í Star Wars og fleiri kvikmyndummyndum við fjarskipti, sem reyndar er komin á það stig að það sem var vísindaskáldskapur í kvikmyndinni er orðið raunverulegt í dag. 

Með þessari tækni munu ýmsir draumar rætast sem áður voru óhugsanlegir. Það væri t.d. hægt að efna til hljómleika með Bítlunum þar sem þeir spiluðu sem þrívíddarpersónur. Mundi það breyta nokkru fyrir alla þá sem áttu þann draum heitastan að sjá þá spila saman einu sinni enn, og svo aftur og aftur og ....? 

Ævintýrasápan Blákló

Einu sinni í landi þar sem sólin aldrei sest á sumrum og sést aldrei á vetrum, bjuggu kóngur og drottning í ríki sínu. Landið var samt fagurt og frítt og nefnt Bláland. Konungurinn sem nefndur var Víðir hafði  í fyrstu þótt vitur og áræðinn stjórnandi. Hann sagðist setja frelsi þegna sinna í fyrirrúm og afnam þess vegna mörg þeirra laga sem ríkt höfðu í landinu fyrir hans daga. Varð hann af þessum ástæðum vinsæll nokkuð meðal alþýðunnar en þó meir meðal lénsherra hans sem notuðu rýmri löggjöf konungs hvað þeir gátu til að fylla fjárhirslur sínar af gulli.

Snemma á valdatíma sínum varð konungur samt fyrir því óláni að þiggja ráð af voldugum erlendum galdramanni sem sagðist geta kennt honum að búa til gull. Kvaðst galdramaðurinn vera fús til þess að skilja eftir lærling sinn hjá konungi, ef hann fengi í staðinn afnot af helli einum í suðurhluta landsins, þegar hann þyrfti á að halda. Konungur gekk að þessu en Þegar hann tók í hönd galdramannsins til að handsala samningnum, visnaði á honum hægri höndin og blánaði síðan upp. Bláminn gekk aldrei til baka og fékk konungur af því viðurnefnið Blákló og var aldrei kallaður annað eftir það .

Lærlingur galdramannsins tók sér bólfestu í höll konungs þar sem hann dandalaðist um á stuttum buxum og hló að öllu sem konungur sagði. Mærði hann konung á alla lund við hvert tækifæri og átti yfirleitt greiðan aðgang að eyra hans.

Í miðju ríkinu var tjörn ein full af gullfiskum. Þeir sem bjuggu löndin næst tjörninni höfðu um aldir haft rétt til að fanga fiskinn og selja til útlanda þar sem eftirspurnin var all-nokkur. Konungur hafði af þessu miklar tekjur þar sem skattur var greiddur af hverjum fiski sem veiddur var og seldur. Samkvæmt lögum landsins átti konungur þó tjörnina og allan fiskinn í henni.

Fljótlega eftir komuna til hallarinnar kom lærlingurinn að tali við konung og spurði hvort hann vildi ekki læra að búa til Gullkvörn. Konungi leist vel á það. Lærlingurinn benti honum þá á að hægt væri að koma því þannig fyrir með einni tilskipun að allir sem veiddu úr tjörninni góðu, gætu veðsett óveidda gullfiska og aukið þannig verðmæti þess sem í tjörninni synti og fengið borgað fyrir fiskinn löngu áður en hann væri veiddur. Það mundi stórauka skatttekjur strax og gera gullfiskatjörnina að einskonar gullkvörn þar sem engin gæti sagt fyrir hvað væri í raun óveitt úr henni. Konungi fannst þetta heillaráð og gaf út tilskipun tafarlaust þess efnis að nú væri heimilt fyrir veiðimenn og óðalsbændur að veðsetja allan óveiddan fisk. Í hvert sinn sem óveiddi aflinn var veðsettur í botn, lýsti konungur því yfir að meiri fiskur væri í tjörninni sem síðan var umsvifalaust veðsettur.

Í kjölfarið á þessu braski brast á mikil velsæld í landinu og eftir höfðinu dansa limirnir. Allir sem eitthvað áttu veðsettu eigur sínar og keyptu fyrir það aðrar eignir sem þeir síðan veðsettu aftur. Þeir lýstu því yfir að í fyrirtækjum og eignum væri mikil falin eign sem hægt var síðan að veðsetja. Hirslur konungs tútnuðu út af skattagulli sem hann vissi ekki einu sinni að væri til í landinu. Konungur var svo ánægður með ráð lærlingsins að hann gerði hann að skólastjóra í stærsta skóla landsins þar sem hann átti að kenna öllum að mala gull.

Drottning Bláklóar hét Remba og átti ættir sínar að rekja til óðalsbænda á landinu sem margir hverjir bjuggu við tjörnina góðu. Sumir þeirra höfðu því efnast vel á tilskipunum konungs. Sá hængur var á hjónabandi þeirra Rembu að hún hafði þá náttúru að skreppa saman og verða smávaxnari eftir því sem á sambúð þeirra leið. Konungur sem hafði verið stoltur af bústinni og rjóðri brúður sinni, þótti þetta skiljanlega nokkur hneisa, en bar samt skömm sína í hljóði. Voru samfarir þeirra hjóna, þrátt fyrir þetta, eftir föngum góðar.  Saman eignuðust  Blákló og Remba einn son sem þau nefndu Atgeir. Þegar fram liðu stundir og Atgeir kominn til manns bauðst konungur til að gefa Atgeiri eftir völd sín og konungsdæmi allt, um leið og hann fyndi sér heppilegt kvonfang.

Þannig hagaði til í höllu konungs að upp úr miðjum hallargarðinum reis turn mikill úr hvítu fílabeini. Turninn var afar hár og trónaði hátt yfir höllina og efst úr honum mátti sjá yfir megnið af lendum konungs. Konungur lét lærðustu menn ríkisins hafast við í turninum og á hverjum morgni fundaði hann með þeim og lét þá segja sér hvað þeir höfðu séð frá turninum daginn áður.

Dag einn bárust konungi þær fréttir úr nærliggjandi konungsdæmi að drottningin sem ríkti yfir því hefði eftir langa einveru, ákveðið að taka sér eiginmann. Kallaði konungur þá á son sinn Atgeir og sagði að ef honum tækist á ná ástum þessarar drottningar mundi hann þegar í stað gefa honum ríki sitt. Sjálfur mundi hann setjast að í fílbeinsturninum og gerast einn af ráðgjöfunum hans. Sagðist Blákló  jafnframt ætla að skilja við Rembu drottningu sína, því hún væri hvort eð er orðin gagnslaus til alls vegna smæðar sinnar.  Atgeir sem leist afar vel á þessa ráðagerð lét söðla hest sinn og hélt tafarlaust á fund drottningar til að biðja hennar. Segir ekki af ferðum hans fyrr en hann snéri aftur til ríkis föður síns nú í fríðu föruneyti tilvonandi drottningar sinnar. Með hinni nýju drottningu komu til hirðarinnar margir smásveinar og guttar sem ætlað var það hlutverk að hafa ofan af fyrir þeim hjónum með leikjum og skemmtan.

Nokkrum dögum síðar fór brúðkaup þerra fram með mikilli viðhöfn og gekk nú allt eftir sem Blákló hafði ráðgert. Hann lét Atgeiri eftir konungríkið, skildi við Rembu drottningu sem nú var orðin svo lítil að hún sást varla. Henni var vísað úr höllinni svo hún átti þann kost einan að fara á vergang. Sjálfur settist Blákló að í fílabeinsturninum og sá svo um að fátt gerðist í Blálandi án þess að hann kæmi þar ekki að með einhverjum hætti.

Í nokkur ár virtist allt leika í lyndi í konungsríki Atgeirs og drottningar hans. Viðskipti blómstruðu og þeir sem voru ríkir urðu ríkari. Lénsherrarnir og óðalsbændurnir sem léku nú lausum hala færðu sig smá saman upp á skaftið og tóku að láni allt sem hægt var að fá lánað af gulli í landinu gegn loforði um himinháa vexti. Þeim tókst jafnvel að fá almenning í nærliggjandi löndum til að lána sér gull á sömu forsendum. Upp í fílbeinsturninum fylgdist gamli kóngurinn Blákló með öllu og brosti í kampinn. Atgeir og drottningin hans böðuðu sig í velgengninni og lærlingurinn skrifaði lærðar greinar um gullgerðarlist í skólanum.

En þá gerðist sá leiðinda-atburður að skyndilega varð allsherjar þurrð á lánsfé. Fregnir bárust af því að einn af göldrum galdramannsins volduga sem gamli kóngurinn Blákló hafði á sínum tíma átt viðskipti við, hafði farið úrskeiðis með hræðilegum afleiðingum og að allt hagkerfi heimsins rambaði á heljarþröm af þeim sökum. Allir sem áttu gull inni hjá braskþegnum Blálands vildu fá það aftur refjalaust og einhverra hluta vegna var ekki til neitt gull í landinu. Illar tungur hermdu að því hefði verið komið fyrir í fjárhirslum fjarlægra landa af þeim lénsherrunum og óðalsbændunum sem viðskiptunum stjórnuðu. Þegar að Blákló varð ljóst hvernig komið var, hljóp hann út á svalirnar efst á turninum og hrópaði út yfir borg og bý; Blálendingar munu aldrei borga! Þegar að konungar nágrannaþjóðanna heyrðu af þessum orðum gamla kóngsins héldu þeir að hann væri orðinn ær og létu þeir greipar sópa um allar eignir Blálendinga hvar sem í þær náðist í sínum löndum.

Atgeir sem hafði látið sig dreyma um mikla upphefð meðal þjóðarinnar og jafnvel annarra þjóða, bað föður sinn Blákló að hafa samband hið snarasta við galdramanninn volduga og biðja hann ásjár. Galdramaðurinn sagðist ekki geta hjálpað og bað Blákló að skila því til Atgeirs að hann þyrfti ekki lengur á hellinum í suðurhluta Blálands að halda og hann hefði hvort eð er aldrei haft neina þörf fyrir hann.

Atgeir lét nú boð út ganga að hann mundi þiggja hjálp hvaðan sem hún kæmi en enginn varð til að svara bónum hans nema fáeinir fjarskyldir ættingjar sem enn áttu smávegis af gulli af því að þeir bjuggu einangraðir úti á smáeyju undan ströndum Blálands.

Þegar að alvara málsins varð lýðum ljós á Blálandi hóf hann að safnast saman í hallargarðinum til að mótmæla ástandinu. Sumir voru jafnvel svo djarfir að þeir heimtuðu að Blákló færi úr turninum því hann hefði átt að sjá þetta allt fyrir. Blákló lýsti því yfir á móti að hann hefði oft minnst á það við Atgeir son sinn að ýmiss teikn væru á lofti um að ástandið í landinu væri ótryggt.

Loks þegar fokið virtist í flest skjól fyrir Atgeiri og Blálendingum greip Atgeir til örþrifaráða. Hann bað Blákló að hafa samband við Þurs einn sem bjó í miklu bergi vestan við landið og sagt var að ekki vissi aura sinna tal. Það væri nú eitt til ráðs að biðja þursinn um lán til að greiða þeim konungum sem nú hreinlega hótuðu styrjöld ef landið borgaði ekki skuldir sínar.

Blákló fór tregur á fund þursins sem lét líklega og sagðist mundi gjarnan vilja hjálpa. Í staðinn fyrir aðstoðina vildi hann fá allan arð sem gullfiskatjörnin góða mundi gefa af sér næstu hundrað árin.

Blákló sagði það illa gerlegt þar sem þjóðin hefði það eitt að lifa af sem tjörnin gæfi af sér. "Ég skal líka lána ykkur fyrir því" sagði þursinn "og það vil ég fá borgað með arðinum að lindinni í þar næstu 100 ár." Þetta þóttu Blákló ofurkostir en þar sem hann var orðinn gamall og vissi að hann sjálfur mundi aldrei þurfa líða skort, samþykkti hann lántökuna. 

Þegar hér er komið í sögu, gekk mikil hátíð í garð á Blálandi og líkt og siður er á þeirri árlegu hátíð tóku flestir sér orlof frá amstri öllu. Mótmælendurnir hurfu úr hallargarðinum, ráðgjafarnir lögðust undir sæng til að hugsa málið og Atgeir ásamt föður sínum og drottningu ákváðu að gefa út yfirlýsingu um að það ætti að reka nokkra af skósveinum drottningar vegna þess hve illa þeir stóðu sig í þrengingunum.

Framhald á næsta ári.

Köttur út í mýri

setti upp á sig stýri

úti er ævintýri.

 

 

 

 

Skókast í Írak

Meðal Araba er skókast tákn um mikla vanvirðu. Á sínum tíma þegar að styttan af Saddam Hussein var rifinn af stalli árið 2003 í Bagdad, sýndu Írakar vanvirðingu sína og vanþóknun með því að kasta skónum sínum í fallna styttuna.

Skókast er forn leið til að sýna vanþóknun sína í mið-austurlöndum og kann að eiga rætur sínar að rekja til Gamla testamentisins þar sem segir frá óvinum Júda í Sálmunum 60:10 ; Móab er mundlaug mín, í Edóm fleygi ég skónum mínum, yfir Filisteu fagna ég."

Skórinn er auðvitað tákn fyrir lægst setta hluta líkamans (fætur) og þegar skó er kastað að einhverjum á arabískum menningarsvæðum táknar táknar það að sá sem að er kastað sé auvirðilegur. Á þeim svæðum er einnig mikil vanvirða að sýna sólana á skó sínum, eins og með því að setja fæturna upp á borð.

Í dag var skó kastað að George W. Bush forseta bandaríkjanna þar sem hann var á blaðamannafundi ásamt forsætisráðherra Íraks. Bush sýndi hversu liðugur hann er við að bregða sér undan skeytum og skórnir sem hann sagði að hefðu verið númer 10 snertu hann ekki.

Í afgreiðslugólfinu á  Aal-Rashid Hótelinu í Badgdad hefur verið lögð stór mósaík andlitsmynd af George Bush og þar neyðast allir gestir til að ganga á ásjónu hans. Þetta var auðvitað gert í háðungarskini við forsetann.

Fjögur spakmæli

Í hvert sinn sem ég heyri spakmæli af einhverju tagi, velti ég því fyrir mér í hvaða samhengi það var fyrst sagt og hvernig það varð síðan fleygt. Það fylgir nefnilega ekki alltaf sögunni en getur jafnvel breytt merkingunni algjörlega. Í enskri tungu eru flest spakmæli eftir rithöfunda og fer William Shakespeare þar fremstur í flokki.

Sum spakmæla hans og orðatiltæki eru orðin svo rótgróin tungunni að margir gera sér ekki grein fyrir að um "spakmæli" er að ræða þegar þeir nota það.  Mark Twain er líklega fremsti spakmælahöfundur Bandaríkjanna en spakmæli hans eru nánast auðþekkjanleg á húmornum. Eins er um breska rithöfundinn Oscar Wilde sem skipar annað sæti spakmælahöfunda af bresku bergi. 

Hér að neðan eru fjögur spakmæli og lesendur geta spreytt sig á, ef þeir vilja, að giska á hverjir séu höfundar þeirra;

"Hugsunin verður að orðum. Orðin verða að verkum. Verkin verða að vana. Vanin mótar manngerð þína. Gættu því vel að hugsun þinni. Láttu hana spretta af ást sem er fædd af umhyggju fyrir öllum verum." 

"Hvert okkar er einvængja engill. Við getum ekki flogið án þess að umfaðma einhvern."

"Ást fær ekki jörðina til að ferðast um geiminn. Ást er það sem gerir ferðlagið þess virði að fara í það." 

"Ástin líkt og fljótið mun finna sér nýjan farveg í hvert sinn sem hún mætir fyrirstöðu."