Waltzing Matilda

Eins og gerist og gengur með dægurlög, lærir maður þau stundum og syngur, án þess að vita nokkuð um tilurð lags eða texta. Eitt slíkt lag, Waltzing Matilda, ættað frá Ástralíu eins og "Tie me Kangaroo Down Sport" sem ég bloggaði um fyrr í vikunni, er sungið víða um heim án þess að margir skilji textann sem þó á að heita að sé á ensku. En það er ekki nein furða því fæst í textanum hefur augljósa merkingu. Hann er skrifaður á sér-mállýsku ástralskra flækinga og farandvinnumanna sem flökkuðu um Ástralíu um og eftir aldamótin 1900.

Nánar til tekið er textinn saminn af skáldinu og þjóðernissinnanum Banjo Paterson árið 1887 en lagið var fyrst gefið út á nótnablöðum árið 1903. Það sama ár var byrjað að nota það til að auglýsa Billy te og upp úr því varð það landsfrægt.  Peterson byggði laglínuna á lagstúf eftir eftir Christinu Macpherson, skoska konu sem sjálf taldi sig aldrei til tónskálda.

Um lagið hafa spunnist fjölmargar sögur og sagnir og þeim er öllum gert skil á Waltzing Mathilda safninu í Vinton í Queensland. Ein þeirra þykir líklegri en allar aðrar og hún er sú að taxti lagsins sé byggður á atburðum sem áttu sér stað í Queensland árið 1891. Þá fóru rúningarmenn í verkfall sem næstum því varð að borgarstyrjöld í nýlendunni. Verkfallinu lauk ekki fyrr en forsætisráðherrann Samúel Griffith sendi herinn gegn verkfallsmönnum. Í september 1894 hófu rúningsmenn á Dagworth býlinu í norður Winton enn á ný verkfall. Aðgerðirnar fóru úr böndunum og hleypt var af byssum upp í loftið og kveikt var í  reyfakofa sem tilheyrði býlinu auk þess sem nokkrar ær voru drepnar.

Eigandi býlisins ásamt þremur lögreglumönnum elti uppi mann sem hét Samúel Hoffmeister sem æi stað þess að láta ná sér lifandi fyrirfór sér með byssuskoti við  Combo vatnsbólið.

Í textanum segir frá farandverkamanni sem lagar sér te við varðeld eftir að hafa satt hungur sitt á stolnum sauð. (Minnir á lagið um íslenska útlagann upp undir Eiríksjökli) Þegar að eigandi sauðsins kemur á vettvang ásamt þremur lögreglumönnum til að handtaka þjófinn (refsingin við sauðaþjófnaði var henging) hleypur hann út í tjörn og drukknar. Eftir það gengur hann aftur á staðnum.

Þótt lagið sé oft notað eins og þjóðsöngur Ástralíu, hefur það aldrei hlotið formlega viðurkenningu sem slíkt. Hér á eftir fer algengasta útgáfa textans en hann er til í nokkrum útgáfum. Þetta er sú útgáfa sem varð frægust og notuð er m.a. í teauglýsingunni. Hana er líka að finna vatnsþrykkta í síðustu blaðsíðurnar á áströlskum vegabréfum.

Once a jolly swagman camped by a billabong
Under the shade of a coolibah tree,
And he sang as he watched and waited 'til his billy boiled
"You'll come a-Waltzing Matilda, with me"

Waltzing Matilda, Waltzing Matilda
"You'll come a-Waltzing Matilda, with me"
And he sang as he watched and waited 'til his billy boiled,
"You'll come a-Waltzing Matilda, with me".

Down came a jumbuck to drink at that billabong,
Up jumped the swagman and grabbed him with glee,
And he sang as he shoved that jumbuck in his tucker bag,
"You'll come a-Waltzing Matilda, with me".

Waltzing Matilda, Waltzing Matilda
"You'll come a-Waltzing Matilda, with me"
And he sang as he shoved that jumbuck in his tucker bag,
"You'll come a-Waltzing Matilda, with me".

Up rode the squatter, mounted on his thoroughbred,
Down came the troopers, one, two, three,
"Where's that jolly jumbuck you've got in your tucker bag?"
"You'll come a-Waltzing Matilda, with me".

Waltzing Matilda, Waltzing Matilda
"You'll come a-Waltzing Matilda, with me"
"Where's that jolly jumbuck you've got in your tucker bag?",
"You'll come a-Waltzing Matilda, with me".

Up jumped the swagman and sprang into the billabong,
"You'll never catch me alive", said he,
And his ghost may be heard as you pass by that billabong,
"You'll come a-Waltzing Matilda, with me".

Waltzing Matilda, Waltzing Matilda
"You'll come a-Waltzing Matilda, with me"
And his ghost may be heard as you pass by that billabong,
"You'll come a-Waltzing Matilda, with me."
"Oh, You'll come a-Waltzing Matilda, with me."

Swagman er maður sem ferðast um landið og leitar sér að vinnu. "Swag" eru pjönkur hans, venjulega viðlegubúnaður hans samanrúllaður utanum aðrar eigur hans.

Waltzing  er að flakka (að valsa um). Kemur af þýska orðatitækinu  auf der Walz  notað yfir iðnaðarmenn sem ferðuðust um í þrjú ár og dag til að vinna og kynna sér nýungar í fagi sínu. Þetta er siður sem enn í dag tíðkast meðal smiða.

Matilda  er rómantískt nafn yfir pjönkur flakkara. Þýskir innflytjendur kölluð ákveðna tegund af yfirhöfn Mathildi vegna þess að hún hélt á þeim hita um nætur rétt eins og kona mundi gera.

 Billabong er tjörn sem mynduð er við árbugðu og notuð er til að brynna dýrum og mönnum. 

 Coolibahtré er tegund af  tröllatré (eucalyptus) tré sem grær nálægt billabongum.

Jumbuck er villisauður sem erfitt er að náí til að rýja eða nýta á annan hátt. Nafnið gefur til kynna að að sauðurinn hafi gengið villtur og órúinn og þess vegna hvers manns að slátra.

Billy er dós eða dolla sem vatn er soðið í. Tekur venjulega um 1. lítir.

Tucker bag  er malur. (tucker = fæða)

Troopers er lögreglumenn

Squatter er  land eða hústökufólk. Ástralskir landtökumenn voru bændur sem ólu hjarðir sínar á landi sem ekki tilheyrði þeim löglega. Í mörgum tilfellum fengu þeir lagalegan rétt til að nota landið þótt þeir eignuðust það aldrei.