Ímyndir og erkitýpur.

Því verður ekki neitað að hvort sem við erum meðvituð um það eða ekki og hvort sem við erum samþykk því eða ekki, hafa "ímyndir" gert meira til að móta líf vestrænna manna og kvenna á síðustu öld en flest annað. Með tilkomu dagblaða og síðan annarra fjölmiðla, útvarps, kvikmynda, sjónvarps og nú netsins, hafa ímyndir meiri áhrif en skrifað eða talað mál. Ímyndir koma til skila ákveðnum boðum sem hafa áhrif á það sem við hugsum, elskum, kaupum og kjósum án þess að við tökum þær beint og meðvitað sem fyrirmyndir í lífi okkar.  Við samsömum okkur þessu ímyndum í klæðnaði, hugsjónum, útliti og stíl, oftast án þess að gera okkur grein fyrir því. Ég fór að velta því fyrir mér hvaðan þær ímyndir sem mest hafa haft áhrif á mína samtíð  og komst að þeirri niðurstöðu að þessar nýju erkitýpur eru nokkrar. Hér koma tvær til að byrja með.  

                                                                              Hin sjálfstæða kona. 

Amelia Earhart var brautryðjandi. Hún var fyrsta konan til að fljúga sem farþegi yfir Atlantshafið árið 1928. Árið 1932 var hún fyrsta konan til að fljúga sjálf flugvél yfir sama haf. Á þeim tíma voru aðeins örfáar konur sem kunnu að fljúga. Amelía var öðrum konum innblástur til þess að fylgja draumum sínum og láta þá rætast og til að hasla sér völl í starfsgreinum sem konur höfðu yfirleitt ekki aðgang að.

Í júní og júlí mánuði árið 1937 tæplega fertug að aldri reyndi Amelía ásamt Fred Noonan siglingafræðingi sínum að fljúga umhverfis jörðina. Flugvél þeirra yfirgaf Howland Eyju sem er smáeyja í miðju kyrrahafi 2. Júlí og eftir að hafa átt stutt samtal við varðskip á þessum slóðum, hvarf vélin og ekkert hefur til hennar spurst þrátt fyrir mikla leit sem í raun stendur enn yfir.

Ævihlaup Amelíu er svo þekkt að það væri að bera í bakkafullan lækinn að reyna að bæta við það einhverju hér og eins er með spekúleringar um hvernig dauða hennar bar að.  Þessi mynd er tekin af Amelíu árið 1927.

 

 

Hinn svali gaur.

Á öllum listum, beggja megin Atlantshafsins, yfir bestu kvikmyndir allra tíma, er að finna kvikmyndir þessa leikara. A Streetcar Named Desire,  On the Waterfront, The Godfather,  og  Apocalypse Now, eru mjög ofarlega á flestum þessara lista. Marlon Brando var mikill mannvinur og ötull stuðningsmaður mannréttindahópa í Bandaríkjunum og víðar. Þessi mynd af honum er úr kvikmyndinni The wild One og kom út árið 1953.

 

 

 

Athugasemdir

[Guðmundur G. Hreiðarsson (IP-tala skráð) 21.10.2008 kl. 22:51]

Amelia þótti að vísu , af þeim er til þekktu, alveg skelfilegur flugmaður. Sérstaklega þóttu aðfarir hennar við lendingar afar "krassandi",hm.

[Guðmundur G. Hreiðarsson (IP-tala skráð) 23.10.2008 kl. 00:00]

Á móti vil ég nefna kvenkyns flugsnilling sem hét Hanna Reitsch. Nafn hennar fer ekki eins hátt og Ameliu, því hún var besti tilraunaflugmaður Þriðja ríkisins og reyndar eldheitur nazisti. Athyglisvert er að hún varð síðast heimsmeistari í svifflugi árið 1974, kominn hátt á sjötugsaldur. Taka má fram að svifflug var ekki kyngreind íþróttagrein á þeim tíma.

[Svanur Gísli Þorkelsson, 23.10.2008 kl. 00:31]

Sæll Guðmundur og takk fyrir athugasemdirnar.

Þótt Amelia sé þektust fyrir að vera flugkona hefur ímynd hennar sem brautryðjenda farið enn hærra. Hún var eflaust eins og þú segir svona meðal flugmaður, en orðstír hennar sem kvennréttindakonu  flaug langt og lengi út fyrir raðir flugáhugafólks. 

Hanna er fyrst og fremst frábær flug og keppniskona en verður samt sem áður seint tekin í tölu kultúr-íkona eins og Amelía.