Ímyndir og erkitýpur.

Því verður ekki neitað að hvort sem við erum meðvituð um það eða ekki og hvort sem við erum samþykk því eða ekki, hafa "ímyndir" gert meira til að móta líf vestrænna manna og kvenna á síðustu öld en flest annað. Með tilkomu dagblaða og síðan annarra fjölmiðla, útvarps, kvikmynda, sjónvarps og nú netsins, hafa ímyndir meiri áhrif en skrifað eða talað mál. Ímyndir koma til skila ákveðnum boðum sem hafa áhrif á það sem við hugsum, elskum, kaupum og kjósum án þess að við tökum þær beint og meðvitað sem fyrirmyndir í lífi okkar.  Við samsömum okkur þessu ímyndum í klæðnaði, hugsjónum, útliti og stíl, oftast án þess að gera okkur grein fyrir því. Ég fór að velta því fyrir mér hvaðan þær ímyndir sem mest hafa haft áhrif á mína samtíð  og komst að þeirri niðurstöðu að þessar nýju erkitýpur eru nokkrar. Hér koma tvær til að byrja með.  

                                                                              Hin sjálfstæða kona. 

Amelia Earhart var brautryðjandi. Hún var fyrsta konan til að fljúga sem farþegi yfir Atlantshafið árið 1928. Árið 1932 var hún fyrsta konan til að fljúga sjálf flugvél yfir sama haf. Á þeim tíma voru aðeins örfáar konur sem kunnu að fljúga. Amelía var öðrum konum innblástur til þess að fylgja draumum sínum og láta þá rætast og til að hasla sér völl í starfsgreinum sem konur höfðu yfirleitt ekki aðgang að.

Í júní og júlí mánuði árið 1937 tæplega fertug að aldri reyndi Amelía ásamt Fred Noonan siglingafræðingi sínum að fljúga umhverfis jörðina. Flugvél þeirra yfirgaf Howland Eyju sem er smáeyja í miðju kyrrahafi 2. Júlí og eftir að hafa átt stutt samtal við varðskip á þessum slóðum, hvarf vélin og ekkert hefur til hennar spurst þrátt fyrir mikla leit sem í raun stendur enn yfir.

Ævihlaup Amelíu er svo þekkt að það væri að bera í bakkafullan lækinn að reyna að bæta við það einhverju hér og eins er með spekúleringar um hvernig dauða hennar bar að.  Þessi mynd er tekin af Amelíu árið 1927.

 

 

Hinn svali gaur.

Á öllum listum, beggja megin Atlantshafsins, yfir bestu kvikmyndir allra tíma, er að finna kvikmyndir þessa leikara. A Streetcar Named Desire,  On the Waterfront, The Godfather,  og  Apocalypse Now, eru mjög ofarlega á flestum þessara lista. Marlon Brando var mikill mannvinur og ötull stuðningsmaður mannréttindahópa í Bandaríkjunum og víðar. Þessi mynd af honum er úr kvikmyndinni The wild One og kom út árið 1953.

 

 

 

- Ég vil vera lifandi listaverk -

Hún lést í London 1. Júní árið 1957 þá 76 ára og var jarðsett í Bromton grafreitnum í London. Grafskriftin á legsteini hennar er tekin úr leikritinu Antoni og Kleópatra eftir William Shakespeare ; Hún fölnar ei þó aldir líði, né fá hefðir heft óendanlega fjölbreytni hennar".

Hún var til moldar borin klædd svörtum hlébarðafeldi og með löng fölsk augnahár á augnalokunum. Með henni í kistuna var lagður einn af uppstoppuðu Pekinghundunum hennar.  Á bautasteininum er nafn hennar misritað, eða Louisa í stað Luisa. Í lifanda lífi var hún þekkt um alla Evrópu og Bandaríki Norður Ameríku sem hin ómótstæðilega, forkostulega og ótrúlega; Luisa Casati Stampa di Soncino, Marchesa di Roma.

Fædd í Mílanó 23. 1881 af auðugum Ítölskum og Austurrískum ættum ólst Luisa upp við allsnægtir. Móðir hennar lést þegar hún var 13 ára og faðir hennar tveimur árum seinna. Luisa og eldri systur hennar Franseska voru þá sagðar auðugustu stúlkur á Ítalíu. 

Árið 1900, 19 ára gömul gekk Luisa að eiga Camillo Casati Stampa di Soncino, Marchese di Roma. (1877-1946). Ári síðar fæddist þeim dóttirin Kristína, sem varð þeirra eina barn.

Eftir fáein ár í hjónabandi skildu leiðir þeirra og þau bjuggu í sitthvoru lagi upp frá því. Þau fengu formlegan skilnað að borði og sæng 1914 en hjónabandinu lauk ekki fyrr en við dauða Camillo 1946. 

Marchesa Luisa Casati varð fljótlega eftir viðskilnaðinn frá bónda sínum kunn um alla Evrópu fyrir klæðaburð sinn, framkomu og frumlegar uppátektir. Í þrjá fyrstu áratugi síðustu aldar var hún stöðugt á milli tanna fólks og orðstír hennar sem heimskonu og viðundurs, tískudrósar og sérvitrings flaug  víða og hratt með aðstoð slúðurblaða og útvarpsþátta.  Sagt var að naktir þjónar skreyttir gullnum laufum þjónuðu henni til borðs og furðulega klæddar vaxgínur sætu til borðs með henni.  Hún átti til að birtast með lifandi snáka um hálsinn í stað hálsfesta, ganga um nakin innanundir þykkum pelsum, eiga stóra villiketti fyrir gæludýr sem hún hafði í demantalögðum ólum.  Hún var vön að halda sig í villum sínum í Feneyjum, Róm, á Kaprí eða París, þar sem hún geymdi dýrin sem hún átti og undarlega hluti sem hún sankaði að sér. Catherine Barjansky lýsir henni svona;

"Gulrótarlitað hár hennar féll í löngum krullum niður háls hennar. Afar stór og kolsvört augun virtust vera að éta upp magurt andlit hennar. Hún var svo sannarlega sjón að sjá, geðveik sjón, umkringd eins og venjulega hvítu og svörtu gráhundunum hennar og ótölulegum fjölda fagurra en gagnslausra muna. En það var einkennilegt að hún leit ekki óeðlilega út. Ótrúlegur klæðnaður hennar virtist hæfa henni. Hún var svo ólík öðrum konum að venjuleg föt voru ómöguleg fyrir hana."

Luisa var hávaxin, grönn og með fölt, nánast náfölt andlit. Stór græn augun voru venjulega í skugga langra falskra augnahára sem hún hélt vörtum með kolum og hún notaði sérstaka augndropa til að stækka augnsteina sína. Varir hennar voru ætíð þaktar eldrauðum varalit.

Hún skipulagði "svartar messur" sér til gamans, grímudansleiki og sérkennileg matarboð. Hún átti fjölda elskhuga af báðum kynjum og var til í að prófa allt að minnsta kosti einu sinni. Eitt sinn á leið í boð lét hún bílstjóra sinn drepa kjúkling og lét svo blóðið úr honum renna yfir handleggi sína þannig að þegar það þornaði myndaðist munstur. "Ég vil vera lifandi listaverk" var eitt sinn haft eftir henni.

Eitt af heimilum hennar var eingöngu lýst upp með kínverskum ljóskerum og hvítar albínóa krákur flögruðu um í trjánum í garðinum hennar. Annað heimili í  Palais Rose rétt fyrir utan Paris, var villa úr rauðum marmara, sem hýsti einkalistasafn hennar með yfir 130 málverkum af henni sjálfri.  Hún var gjörsamlega hugfangin af eigin ímynd og fékk bókstaflega þúsundir ljósmyndara og listamenn til að mála sig eða móta í leir.

 Þegar að Luise varð 49 ára kom í ljós að þrátt fyrir mikinn auð, hafði hún lifað lengi langt um efni fram. Hún var sögð skulda yfir 25 milljónir dollara. Allar eigur hennar voru í kjölfarið settar á uppboð og hún flýði til London þar sem hún lést. Sagt er að Coco Chanel hafi verið ein þeirra sem keyptu hluta af munum Luise. Síðust ár æfi sinnar átti Luise til að róta í ruslatunnum sem urðu á leið hennar til að leita fjöðrum til að setja í hár sitt.

En oft segja myndir meira en nokkur orð og þess vegna læt ég hér fylgja með nokkrar myndir af markfrúnni sem nú hefur verið tekin í tölu þeirra sem mótuðu hugmyndir tískuhönnuða síðustu aldar. Til dæmis viðurkenndi Dita Von Teese að Luise hefði verið ein af megin fyrirmyndum hennar.  The New York Times skrifaði um haust/vetur klæðnað  Armani  2004/05 ; “Hjá  Armani, voru djörf fjólublá augun innblásin af 20. aldar hefðafrúnni  Marchesa Luisa Casati, ömmu nýju sérvitringastefnunnar." 

 

Bretar beita stóru fallbyssunum

Þá hefur það loks gerst sem allur Eurovision heimurinn óttaðist. Bretar ætla að beita sínum stærstu kannónum og fá fremsta popptónskáld sitt og söngleikjahöfund 60 ára Andrew Lloyd Webber til að semja næsta framlag Bretlands til Euróvision keppninnar. Andrew ætlar ekki aðeins að semja lag og texta heldur ætlar hann að standa fyrir mikilli leit að væntanlegum flytjenda lagsins og sjónvarpa öllu dæminu eins og hann gerði þegar hann leitaði að söngkonu til að fara með hlutverk Maríu í uppsetningu hans á Tónaflóði á síðasta ári.  

Þátturinn á að heita "land þitt þarfnast þín" (Your Country Needs You)og það má nærri geta hvernig lógó auglýsingaherferðarinnar verður.

Keppnin fer þannig fram að sex söngvarar sem valdir verða af Andrew komast í úrslit og síðan mun breska þjóðin velja á milli þeirra. 

Bretar hafa ekki tekið Eurovision mjög alvarlega upp á síðkastið og sent í keppnina hvert aulalagið á eftir öðru, enda hefur árangurinn verið eftir því. Nú á að gera á því máli mikla bragarbót enda blása  Bretar til mikilla sóknar á öllum sviðum fjármála og lista um þessar mundir. Segjast ætla leiða heiminn í þessu tvennu og svo íþróttum líka eftir 4 ár þegar þeir halda ólympíuleikana í London.

Sjálfur gantast Andrew með þetta verkefni og segir m.a. "Í lífi mínu hef ég aldrei sveigt fram hjá erfiðum verkefnum og þetta lítur út fyrir að vera það stærsta sem ég hef tekist á við" . Þetta er auðvitað þó nokkuð þegar haft er í huga að þar talar höfundur söngleikja eins og  Jesus Christ Superstar, Cats, The Phantom of the Opera og Evita.

Nú er bara að sjá hvernig aðrar Evrópuþjóðir svara þessu átaki Breta og ekki hvað síst Ísland sem hefur nú tækifæri eina ferðina enn til að sýna heiminum hvað í þjóðinni býr og hefur auk þess harma að hefna gegn Bretlandi :)

Illar og alræmdar konur

Þegar upp skal telja helstu varmenni sögunnar vefst fáum tunga um tönn. Flestir sem komnir eru til vits og ára geta þulið upp í einni hendingu talverðan fjölda illmenna alveg aftan úr grárri forneskju. Einhvern veginn hefur nöfnum þeirra verið haldið til haga, þótt þau eflaust ætti betur skilið að vera tínd og tröllum gefin að eilífu. Öðru máli gegnir um kvennmenn. Þrátt fyrir að konan hafi lengst af í kristnum menningarsamfélögum verið sökuð um að hafa komið syndinni í heiminn, eru syndir karlmannsins svo yfirþyrmandi að þær skyggja greinilega á illsku konunnar.

Ég er ekki viss um að meðaljóninn geti nefnt án umhugsunar nema eina eða tvær illar konur sem eitthvað hvað að í mannkynssögunni. Á þessu vil ég ráða bót, ef ekki nema til þess að sanna að illar kvensur hafa verið og eru til og að oft leynist flagð undir fögru skinni.

Ég ætla ekki að eltast við þekkta raðmorðingja og sinnissjúkar konur á borð við Myru Hindley, Beverley Gail Allit, Belle Gunness, Mary Ann Cotton og Katherine Knight. Ég ætla líka að sleppa að þessu sinni Irmu Grese og  Ilse Koch sem báðar voru afurð helstefnu Nasista.

Hér kemur hins vegar stuttur listi yfir konur sem á síðustu öld beittu illsku sinni á almenning í skjóli persónulegra valda eða pólitískra áhrifa maka sinna.

Frú Mao

Fjórða kona Maos formanns var kvikmyndaleikkonan Jiang Qing sem varð kunn undir nafninu Lan Ping. Það er ekki ofsögum sagt að hún hafi orðið hataðasta konan í Kína á árum kínversku menningarbyltingarinnar. Almannarómur sagði að hún hefði rutt pólitískum andstæðingum miskunnarlaust úr vegi og að auki látið aflífa leikkonur sem hún taldi að ógnaði leikferli sínum. Í réttarhöldunum sem haldin voru yfir henni og fjórmenningaklíkunni árið 1981, sem reyndi að ná völdum í Kína eftir dauða Maos 1976 sagði hún; "Ég var hinn óði  hundur Maos. Hvern þann sem hann bað mig um að bíta, beit ég."  Jiang Qing var fangelsuð og lést í fangelsi 1991. 

Frú Marcos

Imelda Marcos er frægust fyrir að hafa sankað að sér yfir 3000 pörum af skóm á valdatíma bónda hennar sem forseta á Filippseyjum. Hún átti líka 6 milljónir punda virði af skartgripum og fjölmargar húseignir. Að auki voru hjónin sökuð um að hafa rænt 2,6 milljörðum punda úr fjárhirslum ríkisins. Marcos var rekin frá völdum 1986 og lést þremur árum síðar. Imelda býr nú í villu í Manilla og skreytir sig með skartgripum úr endurunnu plasti. Hún var dæmd til að greiða milljónir dollara í bætur fyrir mannréttindabrot sín á þegnum landsins á meðan maður hennar var við völd.

Frú Mugabe

Grace, heitir eiginkona Mugabe forseta Zimbabwe sem er eitt fátækasta land Afríku. Hún er þekkt fyrir að vera allt annað en sparneytin og eyddi nýlega  £200 milljónum punda í eldsneyti fyrir einkaþotuna sína þegar hún skrapp í verslunarleiðangur til helstu borga Evrópu.  Þegar hún var spurð að því hvernig hún réttlætti þessa eyðslu þegar að land hennar stæði á barmi hungursneyðar og óðaverðbólga geisaði í landinu, svaraði hún; "Ég er með mjög granna fætur og ég klæðist aðeins Ferragamo." Þegar hún hitti  Mugabe fyrst var hún gift öðrum manni og Mugabe sjálfur, sem er 40 árum eldri en hún, var einnig kvæntur fyrstu konu sinni Sally. Enginn veit hvað varð af eiginmanni Grace eða barninu sem þau áttu saman.

Frú Ceauçescu

Elena, Lafði Macbeth af Rúmeníu, gegndi ýmsum tignarstöðum í komúnistaflokki  Nicolai Ceauçescu.  Hún stóð meðal annars fyrir banni á getnaðarvörnum sem varð til þess að fjöldi munaðarlausra barna í heiminum varð hvað mestur í Rúmeníu á þeim tíma. Hún neitaði einnig tilvist alnæmis sem leiddi til þess að sjúkdómurinn breiddist út í landinu óheftur og fórnalömb hans fengu enga hjúkrun. Þrátt fyrir að hafa enga menntun, var hún margheiðruð af menntstofnunum landsins og þáði af þeim ýmsar heiðursnafnbætur. Hún var tekin af lífi ásamt bónda sínum  25. Desember, 1989.

 

Músin sem öskraði

Atburðir síðustu vikna gefa ærna ástæðu til að líta til baka yfir samskipti Íslendinga og Breta í gegnum tíðina. Hvernig hefur Íslandi farnast í þeim samskiptum? Bretar telja núna yfir 60.000.000 og ráða yfir fimmta stærsta efnahagskerfi heimsins. Bretaveldi var  voldugasta heimsveldi veraldar þegar að Ísland var eitt fámennasta og fátækasta ríki heimsins.

Tilraunir Gordons Browns til að gera úr Íslandi það sem Falklandseyjar gerðu fyrir Margréti Thatcher á sínum tíma þegar pólitískum ferli hennar virtist vera lokið, eru núna að koma aftan að honum og eftir að hafa beitt fyrirtæki landsins ákvæðum hryðjuverkalaga, hefur hann þurft að lýsa yfir stuðningi við Ísland sem einn af leiðtogum Esb.

Nokkri punktar úr sögunni.

Allt frá landnámi Íslands hafa samskipti þjóðanna verið hálfgerður leikur kattarins að músinni þar sem Bretar hafa gert sitt besta til að fanga þjóðina með gylliboðum um hagnað og verslun í bland við valdsbeitingu þegar annað hefur ekki dugað. Stundum hafa þeir komið færandi hendi en ætíð gætt þess að taka til baka í það minnsta ekki minna en þeir komu með.

Samskipti þjóðanna á 15. öld sem við köllum stundum Ensku öldina,bera þessu glöggt vitni. Bretar blönduðu sér þá óspart í innanríkismál Íslands og reyndu eftir föngum að ná hér varanlegum yfirráðum, enda girntust þeir auðug fiskimiðin, fálkann og brennisteininn. Þeir sáu samtímis ekkert athugavert við að ræna íslenskum börnum og hneppa þau í ánauð á Englandi eins og gerðist árið 1429 þegar fimm íslenskir drengir og fjórar stúlkur voru seldar í þrældóm til Bristol og áttu aldrei afturkvæmt til landsins. Sama ár voru 11 íslensk börn flutt nauðug til Lynn á Englandi sem þá var nokkuð stór markaðsbær. Svo vildi til að Jón Gerreksson, þá biskup í Skálholti, var  staddur í Lynn og þegar hann komst á snoðir um þjóðerni barnanna lét hann senda þau aftur heim.

Ásókn Englendinga á íslandsmið á þessum tíma lauk í raun ekki fyrr en Ítalinn Giovanni Caboto, betur þekktur sem John Cabot,  tókst, með viðkomu á Íslandi,  að finna hin auðugu fiskimið Nýfundnalands árið 1497 og varð síðan fyrsti Evrópubúinn til að stíga fæti á meginland Ameríku eftir að Íslendingarnir höfðu hætt við að nema landið nokkrum öldum áður.

Davíð Oddson segir um framhaldið í ræðu einni er hann flutti við opnun nýs fiskimarkaðar í Hull 2001;

 "Enska öldin var okkur Íslendingum um margt hagstæð því verslun með fisk og vistir við Englendinga þótti ábatasöm. Englendingar sátu reyndar ekki einir að fiskveiðunum við Ísland, þeir kepptu við hina þýsku Hansakaupmenn og Dani og fullyrða má að þessi samkeppni hafi komið Íslendingum mjög til góða. Þá jafnt sem nú gilti að heiðarleg samkeppni bætir allan hag. En með tilkomu einokunarverslunar Dana á Íslandi við upphaf sautjándu aldar voru Íslendingar sviptir ávinningnum af þessum viðskiptum, þótt vitað sé að margur maðurinn hafi stolist til að eiga viðskipti við Englendingana í trássi við einokunina og þannig létt sér lífsbaráttuna.

En þrátt fyrir verslunarbann héldu veiðar Englendinga við Íslandsstrendur áfram og fiskur veiddur þar var áfram á boðstólunum hér í Englandi. Það var því eðlilegt þegar við Íslendingar hófum sjálfir fiskveiðar í stórum stíl að Bretland yrði okkar helsta markaðssvæði, bæði fyrir frystan fisk og ferskan. Á stríðsárunum nam útflutningur á ferskum fiski til Bretlands allt að 140 þúsund tonnum á ári og höfðu báðar þjóðirnar mikinn hag af þeim viðskipum. Úr þessum viðskiptum dró þegar þjóðirnar áttu í deilum um fiskveiðiréttindi við Ísland og tók nærri fyrir þau bæði á sjötta og áttunda áratugnum."

Íslendingar og Bretar áttu umtalsverð samskipti á öldunum fram undir fyrra stríð.  Íslendingar stunduðu  verslun  við breska sjómenn í blóra við einokunarlögin og seinna var á tímabili  t.d. talvert selt af fé á fæti til Bretlands. Þegar að farið er yfir söguna kemur í ljós að Íslendingar eiga ýmislegt smálegt Bretum að þakka.

Íslenska hundinum bjargað.

Þegar að íslenski hundurinn var að verða útdauður á landinu var kyninu bjargað frá aldauða af breskum náunga sem hét Mark Watson. Hann ferðaðist mikið um landið um 1930 og sá þá allnokkuð af íslenskum hundum út um sveitir. Í  kringum 1950 voru íslenskir hundar svo að segja horfnir nema á afskekktum stöðum, s.s. í Breiðdal á Austurlandi þar sem 90% hundanna sýndu enn öll einkenni kynsins. Ljóst er að á þessum tíma var kynið í mikilli útrýmingarhættu. Watson ákvað að flytja nokkra hunda og tíkur til Kaliforníu og rækta kynið svo það yrði ekki aldauða. Yfirdýralæknir, Páll A. Pálsson, aðstoðaði hann við útflutninginn. Fljótlega eftir að hundarnir komu til Kaliforníu kom upp hundapest og drápust sumir hundanna. Þeir sem lifðu eignuðust afkvæmi og virtust ekki hafa blandast öðrum kynjum. Watson fluttist seinna til Englands og tók hundana með sér og lét halda ræktuninni áfram.

Ísland hersetið af Bretum 

Föstudaginn 10. maí 1940 vöknuðu Íslendingar við vondan draum, það var verið að hertaka Ísland. Herskip sigldu að höfninni, flugvélar sveimuðu yfir landinu og 2000 breskir landgönguliðar stigu á land. 

Árið 1940 voru Íslendingar um 120 þúsund talsins, þar af bjuggu um 40 þúsund manns í Reykjavík. Talið er að um 25 þúsund breskir hermenn hafi verið í landinu þegar mest var árið 1941 og hafði stærsti hluti liðsins bækistöðvar í Reykjavík og nágrenni. Með komu hersins tók bæjarlífið stakkaskiptum. Bretar stóðu fyrir ýmsum framkvæmdum; þeir lögðu meðal annars flugvöll í Vatnsmýrinni og braggahverfi risu af grunni. Veitti „Bretavinnan" fjölmörgum Íslendingum atvinnu, en mikið atvinnuleysi hafði ríkt í landinu. Yfirleitt var sambúð hermanna og landsmanna friðsamleg, þótt af og til kæmi til árekstra. Einna helst þótti mönnum skemmtanalíf bæjarins breytast til verri vegar og átti lögreglan í Reykjavík stundum fullt í fangi með að halda uppi lögum og reglu.

Tjallinn fer

Hinn 7. júlí 1941 tóku Bandaríkin að sér hervernd Íslands samkvæmt samningi Bandaríkjamanna og Breta við ríkistjórn landsins. Í kjölfar komu bandarískra herdeilda tóku Bretar að flytja landher á brott, þar sem hermanna var þörf í baráttunni við Öxulveldin annars staðar. Bandaríkin voru hins vegar enn ekki orðin aðilar að styrjöldinni, en tóku upp frá þessu vaxandi þátt í átökunum á Atlantshafi við hlið Breta.

Þorskastríðin

Íslendingar háðu þrjú "þorskastríð" við Breta á síðustu öld og unnu þau öll. Þegar að mest greindi á milli þjóðanna  varð  deilan svo alvarleg að íslensk stjórnvöld ákváðu að slíta stjórnmálasambandi við Breta og kölluðu sendiherra sinn í London heim og vísuðu breska sendiherranum í Reykjavík úr landi. Eins og áður hótuðu Íslendingar einnig því að segja sig úr Norður-Atlantshafsbandalaginu (NATO). Sögðu menn það til lítils að vera í varnarbandalagi sem kæmi ekki til aðstoðar þegar landið væri undir erlendri árás.

Um þorskastríðin og útfærslu landhelginnar er frábæra samantekt að finna á síðu Landhelgisgæslunnar.

Ég læt þessa stuttu samantekt nægja að sinni þótt stiklað sé á stóru en vona að hún færi okkur heim sanninn um að það dugar ekki alltaf að vera stóri og sterki aðilinn þegar að samskiptum þjóða kemur, til að fá vilja sínum framgengt. Ég var því hissa á viðbrögðum forsætisráðherra Breta á dögunum, því hann hlýtur að hafa verið ljóst eins og öðrum sem eru komnir til vits og ára,  að Bretland hefur jafnan farið halloka þegar kemur að ágreiningi við Ísland.

 

 

 

Hverju tapaði Ísland?

Það sem útilendingar dá í fari íslendinga og það sem erlendir gestir, sem eru svo lánsamir að hafa heimsótt Ísland elska mest, er enn til staðar. Ekkert af því sem gerir okkur að þjóð hefur farið forgörðum í þessu fjármálaroki sem nú gengur yfir, þótt fáeinar skrautfjaðrir hafi fokið. Landið er enn fagurt og frítt og fannhvítir jöklanna tindar, þjóðin gestrisin, hjálpfús, menntuð og framsækin.

Ekkert af því sem gerir okkur að okkur hvarf, þótt einhverjum óhróðri hafi verið dreift um okkur í útlandinu, til að auka tímabundið hróður pólitíkusar sem stendur höllum fæti í heimalandi sínu. Það er satt að Þjóðin er knésett fjárhagslega en það gildir hér sem annarsstaðar þar sem hildir eru háðir að ekki er spurt að því hversu oft við féllum við heldur hversu oft við stóðum upp aftur.

Við Íslendingar erum og verðum þjóð vegna þess að við eigum okkur sér afar sérstæða menningu, sérstakt tungumál og sérstaka siði, en það sem gefur þessum þáttum raunverulegt gildi er að þeir eiga sér rætur í upphafi búsetu á Íslandi og teygjast óslitið aftur til uppruna þjóðarinnar. Þessi hugmynd myndaði kjarnann í málflutningi Íslendinga í sjálfstæðisbaráttunni og til hennar er getum við enn sótt fulltingi þegar að okkur er sótt.

Fyrir einni öld voru Íslendingar fátækasta þjóð Evrópu. Með réttri blöndu af harðfylgi og málamiðlunum náðum við fullu sjálfstæði og komumst eftir það á undarverðum tíma í tölu auðugustu þjóða heimsins. Það sem byggði þann auð er enn í landinu og á því kapítali, mannauðnum, er hægt að byggja aftur.

Ég hafna því að íslendingar "hafi sett ofan" þótt því sé haldið fram af þeim hvers gildismat er eingöngu bundið hagfræðitölum, og ég hafna því að íslendingar eigi að fara með veggjum á erlendri grund þótt ókurteisi og fram að þessu dulin öfund sumra útlendinga, gefi til þess ástæðu.

Ég fagna því að neikvæð umfjöllun erlendra fjölmiðla um ísland er í rénum og í stað hennar spyrja þeir að því hvers græðgi var meiri, þeirra sem buðu svo háa ávöxtun að hún hlaut að vera áhættuspil, eða þeirra sem sóttust eftir henni og voru tilbúnir til að taka áhættuna.

Heimurinn er á leið inn í efnahagskreppu. Bankahrunið er aðeins upphafið og í kjölfarið mun fylgja atvinnuleysi og allsherjar samdráttur. Þessi alheimslega kreppa mun krefjast svara við þeirri spurningu hvort óheft auðhyggja sé rétta leiðin fram á veg. Ísland kann að vera betur í stakk búið til að takast á við þá spurningu en flest önnur lönd, vegna þess að nú þekkjum við styrkleika og veikleika þeirrar leiðar, betur en flestir aðrir.

 

 

 

 

Síðasti eftirlifandi farþeginn.

Miss Elizabeth Gladys Dean, sem er betur þekkt undir nafninu Millvina, var fædd 2. Febrúar árið 1912 í Lundúnaborg. Níu vikum síðar hélt Georgette Eva Light móðir hennar, með Millvinu í fanginu um borð í glæsilegasta farþegaskip heimsins, ásamt eiginmanni sínum Bertram Frank Dean og rúmalega tveggja ára syni þeirra sem einnig hét Bertram. Ætlun þeirra var að sigla til Bandaríkjanna og gerst innflytjendur til borgarinnar Wichita í Knasas þar sem faðir Millvinu ætlaði að setja um tóbaksverslun. 

Dean hjónin áttu reyndar að sigla með allt öðru skipi en verkfall kolanámumanna varð til þess að þau voru flutt yfir á þetta undraverða fley sem sagt var að ekki gæti sokkið og var að fara í sína fyrstu ferð yfir Atlantshafið.

 

Þau komu um borð í RMS Titanic í Southhampton og var vísað til þriðja rýmisins eins og farmiðar þeirra sögðu til um. Aðfaranótt 14. Apríl fann faðir hennar að skipið kipptist við. Hann fór út úr klefanum til að athuga hvað hefði gerst og snéri fljótlega til baka. Hann sagði konu sinni að klæðast og koma með börnin upp á þilfar. Þar var Georgette ásamt Millvinu sett í björgunarbát nr. 13. Einhvern veginn hafði Georgette orðið viðskila við son sinn Bertram og hrópaði til eiginmanns síns um að finna hann og setja hann líka í bátinn. Enginn veit nákvæmlega hvernig Bertram komst í bátinn en hann ásamt móður sinni og Millvinu var bjargað um borð í Adriatic sem flutti þau til baka til Englands. Til föðurins spurðist aldrei neitt framar eftir þessa afdrifaríku nótt.

Millvina komst þegar í uppáhald hjá öðrum farþegum Adriatic enda undruðust margir að þessi litla stúlka hefði lifað af vosbúðina í björgunarbátnum.  Dagblaðið Daily Morror segir svo frá að; hún hafi strax orðið allra uppáhald og að myndast hefði rígur á milli kvenna um hver fengi að halda á henni svo að skipherrann varð að setja þá reglu að að farþegar á fyrsta og öðru rými gætu haldið á henni til skiptis og ekki lengur en 10 mínútur hver. Fjölmargar ljósmyndir voru teknar af henni og bróður hennar og sumar birtust í dagblöðum eftir komuna til Englands.

Millvina og bróðir hennar voru alin upp og menntuð á kostnað lífeyrissjóða sem stofnaðir voru fyrir eftirlifendur þessa frægasta sjóslyss sögunnar.  Millvinu var alls ókunnugt um að hún hefði verið farþegi um borð í Titanic þangað til hún var átta ára og móðir hennar ákvað að gifta sig aftur.

Sjálf gifti Millvina sig aldrei. Hún vann fyrir ríkið í heimsstyrjöldinni síðari við kortauppdrátt og síðar hjá verkfræðistofu í Southhampton. Það var ekki fyrr en hún var komin á elliárin að hún varð þekkt fyrir að hafa siglt með Titanic. Hún kom fram í sjónvarps og útvarpsþáttum og var árið 1997 boðið að sigla yfir Atlantshafið á ný með QE2 og ljúka för sinni til Wichita, Kansas.

Elizabeth Gladys Dean er síðasti eftirlifandi farþeginn með Titanic. Hún býr enn í  Southampton og er nú 96 ára. Um þessar mundir setti hún síðustu gripina, ferðatösku og aðra smámuni sem foreldrar hennar höfðu meðferðis í hinni sögulegu ferð á upp boð til að afla peninga fyrir góðgerðarstarsemi.

Þegar hún heyrði nýlega að verið væri að selja muni sem náðst hafa úr skipsflakinu, sendi hún frá sér stuttorða yfirlýsingu: "Faðir minn er þarna enn. Það er ekki rétt að taka hluti úr skipi sem svo margir fórust með. Ég reikna ekki með að þetta fólk hafi hugsað út í það - Það hugsar bara um peningana."

Smá viðauki

Elen Mary Walker heitir kona sem fædd var 13. Janúar 1913. Móðir hennar var ein þeirra sem bjargaðist ásamt móður Millvinu og það má geta sér þess til að hún hafi verið ein þeirra sem hélt á Millvinu úti á köldu Atlantshafinu. Elen Mary Walker var þá í móðurkviði og segist því vera yngsti eftirlifandinn. Reyndar segir tímasetningin okkur að hún hafi líklega verið getinn um borð í Titanic. Ef við tökum tillit til kröfu Elen, eru eftirlifendur slyssins enn tveir.

 

 

 

 

100 milljónir punda, söguleg upphæð!

 Á seinni hluta nítjándu aldar reyndur hinar sterku Evrópuþjóðir hvað þær gátu til að fá Kína til að versla af sér vestrænan varning. Kína vantaði fátt af því sem vesturlönd höfðu upp á að bjóða og vildu enn færra. Talsverð eftirspurn var samt í Kína eftir Ópíum.

Í hinum svokölluðu Ópíumstríðum sem háð voru á sjöunda áratug nítjándu aldar neyddu Bretar Kínverja til að kaupa Ópíum í skiptum fyrir kínversku afurðirnar sem þeir girntust svo mjög. Í hverri höfn í Kína var komið upp verslunarverum fyrir ópíum sem Bretarnir fluttu inn. Þær stærstu voru í  Shanghai, þar sem franskir, þýskir, breskir og bandarískir kaupmenn heimtuðu víðáttumikil lönd til umráða sem kallaðar voru "sérlendur" sem þýddi m.a. að þau heyrðu ekki undir kínversk lög heldur lög heimalanda kaupmannanna og landsherranna. Í Shanghai var að finna víðfrægt skilti sem á stóð; "Hundar og Kínverjar bannaðir".  

Kristniboð Evrópubúa, járnbrautalagning, Ópíumverslunin og sú niðurlæging sem Kína varð að þola þegar landið tapaði yfirráðum sínum í Kóreu urðu til að vekja mikla andúð Kínverja á öllu sem útlenskt gat talist. Stjórn landsins var of veik til að standa gegn erlendum stjórnvöldum og því kom að því að almenningur reis upp og reyndi að varpa af sér útlendingaokinu.

Í norður Shandong  héraði í Kína spratt upp öflug hreyfing sem kallaði sig "Samtök hinna réttlátu og samræmdu hnefa".

Meðlimir hennar, ekki ósvipað og draugadansarar indíána í norður Ameríku nokkrum árum áður, trúðu því að með réttri þjálfun, réttu mataræði, ákveðinni bardagatækni og bænahaldi fengju þeir yfirnáttúrlegum hlutum áorkað eins og að yfirstíga þyngdarlögmálin og fljúga og orðið ónæmir fyrir sverðlögum og byssukúlum. Að auki lýstu þeir því yfir, að þegar til orrustu kæmi, mundi her látinna áa eða "anda-hermanna" stíga niður frá himni og aðstoða þá við að hreinsa Kína af "erlendu djöflunum".

 Vesturlandabúar kölluðu þá boxara og við þá er helsta uppreisn þessa tímabils kennd en hún hófst með morðum og pyntingum á kristnu fólki og kristnum trúboðum í Shandong héraði og síðan með árás á borgirnar Tianjinog Bejiing.

Keisaraynjan  Cixi  dró taum boxaranna og neitaði að senda heri sína gegn þeim. Þess í stað sendi hún 50.000 mann herlið sem tók þátt í uppreisninni ásamt boxurunum.

Frá upphafi til enda stóð uppreisnin aðeins í 55 daga. Hún fjaraði út í Ágúst mánuði árið 1900 þegar að 20.000 manna herlið vesturlanda  Austurríkis-Ungverjalands Frakklands, Þýskalands, Ítalíu, Japan, Rússlands, Bretlands og Bandaríkjanna, réðist gegn uppreisnarmönnunum þar sem þeir sátu um fáliðaða erindreka og kaupmenn sem vörðust í borgarvirki sem þeir höfðu komið sér fyrir í borginni Bejiing. Í umsátrinu sem hófst í Júní mánuði féllu 230 kaupmenn og erlendir erindrekar. Talið er að yfir 20.000 boxarar hafi tekið þátt í umsátrinu en alls létust í uppreisninni 115.000 manns, þar af 109.000 Kínverjar. 

Í virkinu höfðust við fáliðaðir kaupmenn og stjórnarerindrekar. Þeir höfðu eina fallbyssu til afnota og var hún kölluð alþjóðlega byssan. Hlaup hennar var breskt, hleðslan ítölsk, kúlurnar voru rússneskar og byssumennirnir Bandaríkjamenn.

Eftirmálar uppreisnarinnar urðu all-sögulegir. Blöð á vesturlöndum og í Japan ýktu mjög fjölda þeirra sem féllu fyrir hendi Boxaranna og birtu upplognar sögur af hroðalegri meðferð þeirra sem í höndum uppreisnarmanna lentu. Við slíkan fréttflutning gaus skiljanlega upp mikið hatur í garð Kínverja og þeir voru af öllum almenningi álitnir réttdræpir villimenn.

Hefndaraðgerðir vesturvelda fylgdu í kjölfarið með tilheyrandi drápum og nauðgunum. Fræg var skipum Vilhjálms ll Þýskalandskeisara til hermanna sinna er hann sagði í ræðu; "Gerið nafnið Þjóðverja svo minnisstætt í Kína næstu þúsund árin svo að engin Kínverji muni þora aftur að brýna augun á Þjóðverja."Einmitt í þeirri ræðu minntist Vilhjálmur á Húna sem varð til þess að Þjóðverjar voru uppnefndir Húnar bæði í heimstyrjöldinni fyrri og þeirri síðari.

Meðal þeirra sem voru heiðraðir fyrir vasklega framgöngu í boxarauppreisninni var Sjóliðsforinginn Georg Ritter von Trapp, sem seinna varð heimsfrægur sem faðirinn í söngleiknum Tónaflóð  (The Sound of Music) en hann þjónaði um borð í  SMS Kaiserin und Königin Maria Theresa sem var eina orrustuskip Austurríkis við strendur Kína um þær mundir.

Kína var gert að greiða himinháar skaðabætur fyrir uppreisnina, eða 450,000,000 tael  (1 tael er 40 gr.) af silfri,  um 100 milljónir punda á verði dagsins í dag.  Upphæðin átti að greiðast á 39 árum með 4% vöxtum á ári. Til að flýta fyrir borguninni var fallist á að setja útflutnings toll á fram að þessu tollfrjálsan varning og auka þann sem fyrir var úr  3.18% í 5%.

Uppreisnin og eftirmálar hennar urðu til þess að valdtíð Qing keisaraættarinnar sem ríkt hafði frá árinu 1644 lauk árið 1912 og Kína varð að Kínverska Alþýðulýðveldinu.

 

 

Stjörnuleikur

Hún er ein af hinum heilögu skrímslum, tilbeðin af helmingi fólksins og formælt af hinum helmingnum. Hún tilheyrir þeim hópi fólks sem alltaf er sagt vera sálræn viðundur og eru það oft í raun og veru.  

Í skóla gekk hún með gleraugu og spangir á tönnunum. 

Spurningin er um hverja er verið að tala.

Ég hef falið mynd af henni á meðal annarra þekktra andlita. Þeir sem geta upp á nafni "skrímslisins" fá hrós. Þeir sem geta nefnd nöfn allra þeirra kvenna sem myndirnar eru af að auki, fá tvö hrós.

                                                                                                                                                                              

 

 

 

Brown reynir að snúa ótta Breta upp í reiði gegn Íslendingum

Þess má þegar sjá merki að vopnin eru að snúast í höndunum á Brown forsætisráðherra Breta. Hann reyndi með ummælum sínum að snúa ótta Breta upp í reiði gegn Íslendingum. Þótt öll bresku blöðin séu með Íslandsmálin á forsíðu í dag og séu flest afar ósanngjörn, er fólk farið að spyrja hvers konar framkoma þetta sé við smáþjóð sem allir líta á sem vinaþjóð.

Mundi Brown hafa komið svona fram ef Þýskaland hefði átt í hlut, spurði virtur sjónvarpsþáttargerðarmaður í gærkvöldi. -

Bretar tala um "New cod war" og segja c.o.d. standi fyrir "Cash on delivery" og slíks sé ekki að vænta af Íslandi.

Stjórnarandstaðan í Bretlandi er þegar farin að ásaka Brown um "grand standing" í Íslandsmálinu og um að nýta það sér til framdráttar í pólitískum tilgangi. Ópólitískir menntamenn hafa bent á að aðgerðir Browns og frysting eigna íslendinga í Bretlandi sé kol-ólögleg og lítt til þess fallin að vekja traust annarra þjóða á stjórnvöldum. Brown hefur sýnt í þessu máli að hann er fær um að leggja minnimáttar í einelti. Einnig hafa margir af fjárfestunum sjálfir sagt að þeir óttist ekki og reikni með að fá ekki greitt þegar tímar líða frá. Nú er sendinefnd frá breska fjármálaráðuneytinu á leið til Íslands til að "kynna" sér stöðuna þar. Kannski hefðu  þeir átt að gera það áður en þeir réðust í aðgerðir gegn íslensku fyrirtækjunum.